2022 жылғы 10 қазанда Қазақстан кәсіподақтары күнін мерекелеуге арналған «Бірлік. Әділеттілік. Даму» Қазақстан Республикасы Кәсіподақтар федерациясының Ынтымақтастық форумы өтті.
Форумға еліміздің бастауыш кәсіподақ ұйымдарының, облыстық кәсіподақ орталықтары мен салалық кәсіподақ ұйымдарының кәсіподақ көшбасшылары, халықаралық және әлеуметтік әріптестер, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Парламентінің депутаттары қатысты.
Осы атаулы күні еліміздің түкпір-түкпірінен кәсіподақ көшбасшылары мен кәсіподақ белсенділері бас қосып, Қазақстан Республикасы Кәсіподақтар федерациясының 2020-2025 жылдарға арналған стратегиясының міндеттерін одан әрі іске асыру бойынша алдағы мақсаттар мен нақты іс-әрекеттерді белгіледі.
Қазақстан Республикасы Кәсіподақтар федерациясының төрағасы Сатыбалды Дәулеталин Ынтымақтастық форумының жұмысын аша отырып, кәсіподақ қоғамдастығының алдына кәсіподақтардың қызметін одан әрі дамыту, сондай-ақ кәсіподақтар бірлігі мен ынтымақтастығын нығайту бойынша басым бағыттарды қойды.
Сатыбалды Дәулеталин кәсіподақ ұйымының соңғы жылдардағы жетістіктеріне тоқталып, әрбір кәсіподақ мүшесінің еңбегін атап өтті.
«Соңғы жылдары азаматтардың табысының өсуіне кәсіподақтардың қосқан үлесі зор. Осы кезеңдегі ең үлкен жетістіктер мемлекет кәсіподақтардың пікіріне құлақ асқан салаларда, мысалы, ең төменгі жалақы мөлшерін кезең-кезеңімен арттыру, АЕК есептеу әдістемесін әзірлеуде атап өтілді. Өңірлердегі әлеуметтік әріптестік айтарлықтай алға жылжыды. Президент бізді қолдады. Біз 2021-2023 жылдарға арналған Бас келісімге жұмыскерлердің жағдайын жақсартатын бірқатар ережелерді енгізуді талап еттік. Мүше ұйымдар қызметінің бірлігі мен шоғырлануына қол жеткізу мүмкін болды. Халықаралық ынтымақтастық жолға қойылды, Орталық Азия елдерінің кәсіподақтар кеңесі құрылды және жұмыс істейді», – деп атап өтті Кәсіподақтар федерациясының төрағасы.
Кәсіподақтардың негізгі әлеуметтік-еңбек басымдықтары жұмыс орындарын құру, халықтың табысын арттыру және әлеуметтік әріптестікті дамыту болса, бүгінгі күні кәсіподақтардың алдында тұрған басты міндет – әлеуметтік әділеттілікті қалпына келтіру.
«Кәсіподақтар ел Президентінің әлеуметтік шығындарды қаржыландырудың қосымша көзі ретінде сән-салтанат салығын енгізу туралы шешімін қолдайды. Бұл тек экономикалық қажеттілік емес, Әділетті Қазақстанның элементі. Қарапайым тілмен айтқанда, байлар әлеуметтік жарылысты қаламаса, қоғамның әлеуметтік жағдайы төмен топтарымен бөлісіп, тұрақтылық үшін төлесін», – деді Қазақстан Республикасы Кәсіподақтар федерациясының төрағасы.
Сатыбалды Дәулеталин жалақының нақты мөлшерін арттыру, салауатты және қауіпсіз жұмыс орындарын қамтамасыз ету бойынша кәсіподақтардың бірқатар маңызды бастамаларын тізіп өтті.
ҚРКФ төрағасы әлеуметтік әріптестікті дамытудағы проблемалық мәселелерге тоқталды, оның пікірінше, бұл нақты нәтиже беруі тиіс.
«Әлеуметтік әріптестік тетігі, өкінішке қарай, үнемі қолданыла бермейді. Мәселен, іс жүзінде бизнестің ұстанымы көп өзгерген жоқ. Бизнесмендер әлі күнге дейін жалақыларын үнемдеу арқылы еңбеккерлерді пайдалануға ұмтылады. Жұмыс берушілердің толыққанды республикалық бірлестігі әлі құрылған жоқ. Мұндай жағдайда мемлекеттің бизнес пен кәсіподақтар арасындағы төреші ретіндегі рөлі сапалы түрде артуы тиіс. Біз еңбек нарығын үйлестіру және тиімді басқару бойынша стратегиялық міндеттерді шешуге міндетті жеке Еңбек министрлігін құру қажет деп санаймыз», – деп есептейді Сатыбалды Дәулеталин.
Сонымен қатар, кәсіподақтар қызметінің тиімділігін арттыру үшін қажетті жағдайларды атап өткен Кәсіподақтар федерациясының төрағасы заң қызметін одан әрі күшейту, жастар қозғалысына қолдау көрсету, сондай-ақ халықаралық ынтымақтастықты дамытуды атады.
«Федерация Халықаралық еңбек ұйымымен, бауырлас ұлттық кәсіподақ орталықтарымен белсенді ынтымақтастықты, Халықаралық кәсіподақтар конфедерациясының акциялары мен бастамаларына ынтымақты қолдау көрсетуді және Орталық Азия елдерінің кәсіподақтар кеңесін дамытуды жалғастырады. Біз жұмыскерлердің құқықтарын, кәсіподақтардың құқықтарын кеңейтетін, әділ экономика құрудың негізі болып табылатын ХЕҰ конвенцияларын ратификациялауға белсенді түрде ұмтылатын боламыз, елімізде халықаралық еңбек нормаларының мүлтіксіз сақталуын қадағалайтын боламыз. Ал практикалық қызметінде – жалдамалы жұмыскерлердің құқықтары мен мүдделерін қорғаудағы ұлттық және халықаралық кәсіподақ ұйымдарының оң тәжірибесін белсендірек пайдаланамыз», – деп сендірді Сатыбалды Дәулеталин.
Алдағы Қазақстан Республикасы Президентінің сайлауы аясында Кәсіподақтар федерациясының төрағасы әріптестеріне сайлау кезеңіндегі кәсіподақтардың алдағы іс-әрекеттері бойынша ортақ ұстанымды анықтауды ұсынды.
«Бүгінгі Ынтымақтастық форумы тағы бір мәселе – алдағы Қазақстан Республикасы Президентінің сайлауына байланысты Кәсіподақтар федерациясының ұстанымына арналды. Біз республикамыздың президенті кім болатынына ешқашан бей-жай қараған емеспіз. Біздің, кәсіподақтардың, барлық маңызды мәселелер бойынша кәсіподақ мүшелерінің пікірін айту және қорғау мандаты бар. Ал бұл сенім мандатынан бас тарту жай ғана жауапсыздық болар еді. Еліміздің президенті болып сайланатын адам нақты жағдайды жақсы білуі, елдің даму болашағын айқын көріп, оған қалай қол жеткізуге болатынын түсінуі керек. Ол мемлекеттің, азаматтардың құқықтары мен мүдделерінің сенімді қорғаушысы бола білуі, қазіргі заманның барлық сын-қатерлеріне дер кезінде және жауапкершілікпен жауап бере білуі тиіс. Мен Бас кеңесте президенттікке кандидатқа қатысты азаматтық ұстанымымды айттым және 2022 жылы өтетін Қазақстан Республикасы Президентінің сайлауында Қасым-Жомарт Тоқаевтың кандидатурасын қолдау мақсатқа сай болады деп ойлаймын», – деді Сатыбалды Дәулеталин.
Кәсіподақ қозғалысының көшбасшысы Президенттің басшылығымен жасалып жатқан қадамдар оның халықтың тұрмыс деңгейін көтеруге деген нық ұмтылысының айғағы екенін еске салды.
«Менің ойымша, Қасым-Жомарт Тоқаев кәсіподақтардың пікірін естіп қана қоймай, оған құлақ асатынына еш күмәніміз жоқ. Қасым-Жомарт Тоқаев президенттік кезеңде қолдаған кәсіподақтардың бастамалары туралы айтқан болатынмын. Дәл оның басшылығында халықтың табысын арттыру бағдарламасы қабылданып, ең төменгі жалақы мөлшері өсті. Ал кәсіподақтардың ең төменгі жалақыны анықтау әдістемесін әзірлеу жөніндегі көптен бергі бастамасын жүзеге асыру соңғы уақытта нақты шындыққа айналды, себебі Президент ҚРКФ ұстанымын көпшілік алдында қолдады. Біз оған бұл қадамдарды жүйелі реформаларға өзгертуге және оларға тұрақты серпін беруіне мүмкіндік беруіміз керек», – деді Сатыбалды Дәулеталин.
ҚРКФ төрағасы Қасым-Жомарт Тоқаев еңбекші халық қалыптастырған кәсіподақ аманатын жүзеге асыра алатын кандидат деп санайды.
«Ал біз үшін өте маңыздысы, ол кәсіподақтардың ішкі өміріне араласпай, ерекше қоғамдық ұйым ретінде кәсіподақтардың тәуелсіздігін жоғары бағалай отырып, біздің аманатымызды орындай алады. Оның дәлелі оның 2020 жылы ҚРКФ төрағасын кәсіподақ ортасынан демократиялық сайлау процесіне араласуға жол бермеу жөніндегі нық ұстанымы болмақ, бұл кәсіподақтардың ішкі істеріне мемлекеттің араласу тәжірибесін жоққа шығарды.
Елдегі қоғамдық-саяси жағдайды бақылау мүмкіндігін сақтау үшін еңбек қатынастарының сапасына жүйелі түрде қол жеткізу қажет. Әлеуметтік-еңбек саласындағы жағдай Еңбек адамы бағытында шұғыл «іс-әрекет» жасауды қажет етеді. Әрбір жұмыскерді өзектендірусіз экономикалық өсу де, даму да болмайды.
Тек технологиямен, баррельдермен және тоннамен өлшенетін экономика адамгершілікке жатпайды. Бірінші орында ұзақ жылдар бойы іске асырылмаған мегажобалар тұрған экономика (ҮИИД, кластерлер және т.б.) деформацияланған. Әділетті Қазақстанға әділ экономика керек.
Біріншіден, ҚРКФ халықтың тұтыну қабілетін арттыруға мемлекет тарапынан нақты қадамдар жасауды талап етеді. Ол үшін азаматтардың, жалдамалы жұмыскерлердің нақты табыстарын одан әрі арттыру қажет. Сонымен қатар, үкімет, біздің ойымызша, кедейшілікпен күресу үшін бұдан да батыл шаралар қабылдауға міндетті. Әңгіме ең төменгі жалақыны көтеру туралы ғана емес, сонымен қатар жалақыны инфляция деңгейінен кем емес жыл сайын индексациялаудың нақты тетіктерін жасау туралы болып отыр.
Елдің еңбек адамдарына еңбегі үшін әділ жалақы керек. Әлбетте, компания қанша табыс табатынынан, басшылық қанша алатындығынан және олар қандай қолайлы жағдайда өмір сүретіндігінен барлығы жақсы хабардар. Басшы мен қызметкердің табысындағы алшақтық үлкен мөлшерге жеткен жағдайды «бірегей мамандар» туралы әңгімелермен түсіндіру мүмкін емес. Иә, еңбек өнімділігінің өсуіне қарай жұмыскерлердің нақты табыстары да өсуі керек. Дегенмен, біз бірігіп – билік органдары да, кәсіподақтар да – еңбек өнімділігінің өсуі арзан жұмыс күші мен жұмыс істейтін кедейлер есебінен емес, өндірісті жаңғырту, жаңа техника мен жаңа технологиялар арқылы жүзеге асырылуын қамтамасыз етуге міндеттіміз.
Бүгінгі таңда жалақыны толық көлемде уақтылы төлеудің заңнамалық кепілдіктерін күшейту қажет деп есептейміз. Еңбекақы бойынша берешектің болуы облыс әкімдеріне теріс баға беруге елеулі себеп болуы керек деп есептейміз.
Өкінішке қарай, біздің ортақ күш-жігерімізге қарамастан, өндірістегі тұрақты жазатайым оқиғалар кәсіпорын иесі мен басшысының қызметкердің өмірі мен денсаулығына немқұрайлы қарауын көрсетеді. Иә, кейде қызметкердің өзі қауіпсіздік ережелерін бұзады. Бірақ ол мұны өз өмірін бағаламағандықтан жасамайды. Оның алдында қарапайым таңдау тұр – қауіпсіздік ережелерін сақтай отырып жалақысы аз, немесе денсаулығына қауіп төндіреді, бірақ отбасына ақша келеді. Жұмыс берушінің, тіпті меншік иесінің қызметкердің өмірі мен денсаулығына зиян келтіргені үшін жауапкершілігін сапалы түрде арттыру қажет. Бұл бизнесті адамдар туралы ойлатудың жалғыз жолы.
Мен өз сөзімде біздің президенттікке кандидатқа кәсіподақ аманатының түпкілікті емес, негізгі тізімін көрсетуге тырыстым. Кәсіподақ ұйымдарында талқылау барысында бұл тізімді толықтыру керек деп ойлаймын. Дәл осы еңбекшілердің нұсқаулары Қазақстанның алдағы кезеңге арналған әлеуметтік саясатының негізіне айналуы тиіс», – деп түйіндеді сөзін Қазақстан Республикасы Кәсіподақтар федерациясының төрағасы.
Форумға қатысушыларды Халықаралық еңбек ұйымы атынан Шығыс Еуропа және Орталық Азия бойынша ХЕҰ Бюросының жұмысшылар қызметі жөніндегі бас маманы Гоча Александрия құттықтады.
«Кәсіподақ институты әділеттілікті қалпына келтірудің, қорғаудың, жәбірленушілердің өз мәселелерін жеткізуге көмектесудің және заңмен/заң бойынша құқығы бар нәрселерден әділ үлес алудың, әл-ауқатқа қол жеткізудің, тіпті оны жақсарту, оларға лайықты жағдайда жұмыс істеу және өмір сүру мүмкіндігін беру үшін негізгі құрал болды және болып қала береді», – деді Гоча Александрия.
«Нағыз кәсіподақ мүшелері, еңбек белсенділерінде біз таңданатын нәрселердің бірі – олар нарықтық экономикада адамдардың шын мәнінде немен күресіп жатқанын түсінуі болып табылады. Олар жүректерімен сезініп, жан дүниесімен беріледі, содан кейін ғана ақылға салады. Мұндай адамдар ешқашан мақсаттан таймай, біліммен, өмірлік тәжірибемен қарулана отырып, алға ұмтылады», – дейді халықаралық сарапшы.
Оның айтуынша, кәсіподақтардың негізгі міндеті – жұмыскерлер үшін жұмыс орнында абырой мен құрметті талап ету үшін қосымша жағдай жасау. Гоча Александрия атап өткендей, Қазақстан кәсіподақтары бұл бағытта сенімді қадам басып келеді.
«Үкіметпен және әлеуметтік әріптестермен соңғы кездесулер мен байланыстар проблемалық мәселелердің жақын арада шешілетініне үміт берді, бұл ХЕҰ-мен толық ауқымды ынтымақтастыққа жол ашады», – деп қорытындылады Гоча Александрия.
Пленарлық отырыс барысында кәсіподақ көшбасшылары мен әлеуметтік әріптестер Жаңа Қазақстанды құру призмасы арқылы әлеуметтік диалогты дамытудың өзекті аспектілерін, бастауыш кәсіподақ ұйымдарын қолдауды, еңбекті қорғаудағы заманауи трендтері, жастарды кәсіподақ қызметіне тарту мәселелерін қарастырды. Ал панельдік секциялар алаңдарында заман талабына сай қауіпсіз жұмысты қамтамасыз ету шаралары мен заманауи кәсіподақтарды позициялау мәселелері талқыланды.
«Заманауи сын-қатерлер мен шешімдер: нөлдік жарақаттанушылық» секциясының қатысушылары өндірістік жарақаттану 2%-ға азайғанына қарамастан, қолайсыз еңбек жағдайларын сақтау, жұмыс орындарын аттестациялауға жеткіліксіз көңіл бөлу және т.б. проблемалар өзектілігін жоймағанын атап өтті.
Қауіпсіз еңбекті қамтамасыз ету бойынша жұмысты жандандыру мақсатында қатысушылар Қазақстан Республикасының Еңбек кодексінде орта және ірі бизнес субъектілері үшін қауіпсіздік және еңбекті қорғау жөніндегі өндірістік кеңестерді міндетті түрде құру нормаларын анықтауды ұсынды. Сондай-ақ, БӨҚЖ жобалары (Біріктірілген өндірістік қауіпсіздік жүйесі) және «ASPANS» платформасы жобалары мысалында еңбек қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін инновациялық бағдарламалар мен технологияларды белсенді пайдалану ұсынылады. Сонымен қатар, қауіпсіздік және еңбекті қорғау жағдайын жақсарту шараларын белсенді түрде насихаттайтын еңбеккерлерге лайықты сыйақы деңгейін белгілеу қажеттігі атап өтілді.
Заманауи кәсіподақтарды позициялау тақырыбына арналған екінші бөлімде жұмыскерлердің мүддесі үшін оң қоғамдық пікір қалыптастыруға, кәсіподақтар шешуге тырысатын мәселелерге қоғамның назарын аударуға бағытталған бірқатар ұсыныстар әзірленді.
Панельдік сессиялардың қорытындысы бойынша Форумға қатысушылар еңбекшілердің әл-ауқатын жақсарту бойынша шұғыл шаралар туралы қарар қабылдады.
Кәсіподақ көшбасшылары Федерацияның лайықты жалақы мен еңбек қауіпсіздігін қамтамасыз ету, әділ заңдар қабылдау, әлеуметтік әріптестіктің тиімділігін арттыру және кәсіподақтардың дұрыс позициясын қалыптастыру арқылы қазақстандықтардың әл-ауқатын жақсартуға деген ұмтылысын қолдайтындықтарын білдірді.
Сондай-ақ, форумға қатысушылар алдағы сайлауда Қазақстанның қазіргі Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың кандидатурасын қолдауға қатысты өз ынтымақтастығын білдірді. Форумға қатысушылар «2022 жылдың күзіндегі сайлау науқанындағы ҚРКФ іс-әрекеттері туралы» қарарда біртұтас шешім қабылдады.
«Форумға қатысушылар ел Президенті лауазымына Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаевтың кандидатурасы біздің талаптарымыз бен үміттерімізге сай келетініне сенімді. Барлық кәсіподақ мүшелерін сайлауға қатысуда белсенді азаматтық ұстаным көрсетіп, лайықты кандидатқа дауыс беруге шақырамыз!», – делінген қарар мәтінінде.
Кәсіподақ көшбасшылары Қасым-Жомарт Тоқаевтың сайлауалды тұғырнамасының іргелі идеяларының бірі әлеуметтік саясатты жетілдіру және азаматтардың әл-ауқатын арттыру бастамалары болатынына сенім білдірді.
ҚРКФ медиаорталығы