25 қарашада Астанада «Орталық Азиядағы кеңейтілген диалог: зорлық-зомбылықпен күрес: тәуекел тобындағы әйелдер мен қыздар. Себептерді жою және көмек көрсету. Сот төрелігіне қолжетімділікті нығайту». Бұл іс-шара БҰҰ-ның қолдауымен Қазақстандағы «Гендерлік зорлық-зомбылыққа қарсы 16 күндік белсенділік» жыл сайынғы науқанын ашты.
Орталық Азия елдерінің көшбасшы әйелдері форумын, омбудсмендерді, азаматтық қоғамды біріктірген іс-шара Қазақстан Республикасы Президентінің тапсырмасына сәйкес «Act for Equal» («Теңдік үшін әрекет ет») гендерлік теңдік саласындағы тәжірибе алмасуға арналған аймақтық виртуалды алаң аясында ұйымдастырылды.
Дөңгелек үстел жұмысына Адам құқықтары жөніндегі уәкілдер, Әзербайжан, Албания, Қазақстан, Қырғызстан, Моңғолия, Өзбекстан, Түркіменстан, Түркия елдерінің Әйелдер істері жөніндегі ұлттық құрылымдарының жетекшілері, мемлекеттік органдардың, халықаралық ұйымдардың, Кәсіподақтар федерациясының өкілдері, азаматтық сектор ұйымдары, Орталық Азия елдерінің құқық қорғаушылары мен сарапшылары қатысты.
Өкінішке қарай, Орталық Азияда, әлемнің басқа жерлеріндегі сияқты, әйелдер мен қыздарға қатысты зорлық-зомбылық кең таралған құбылыс болып қала береді. Шараны ұйымдастырушылардың айтуынша, Орталық Азияның барлық дерлік елдерінде жыныстық зорлық-зомбылық құрбандарының 80 пайызы – әйелдер мен қыздар.
«Бүгінгі талқылаумен «БҰҰ-әйелдері» құрылымы Қазақстанда гендерлік зорлық-зомбылыққа қарсы 16 күндік белсенділік науқанын бастайды. Биылғы науқан азаматтық белсенділікке және әрбір адамның жеке қатысуына бағытталған. Өйткені, біз гендерлік зорлық-зомбылықты тек бірге жоя аламыз», – деді «БҰҰ-әйелдері» құрылымының Қазақстандағы өкілі Мария Доценко.
Бүгін Қазақстандағы 39 дипломатиялық өкілдік пен халықаралық ұйымдар бірлескен мәлімдеме жасап, әйелдер мен қыздарды зорлық-зомбылықтың кез келген түрінен одан әрі қорғау үшін Қазақстан үкіметі мен басқа серіктестерге елдің заңнамасын жетілдіруде алдағы уақытта да қолдау көрсетуге дайын екендіктерін білдірді.
«Зорлық-зомбылық әйелдердің қоғамға толық қатысуына кедергі жасайды. Өкінішке қарай, қылмысты талдау қолданбалы қорғау және алдын алу институты зардап шеккендердің толық қауіпсіздігін қамтамасыз етпейтінін көрсетеді. Іс-шараларды заңнамалық реттеуге қарамастан, екі жылдық тәжірибе олардың тиімділігінің төмендігін көрсетеді. Осыған байланысты «Сервистік полиция» жобасы аясында полиция қызметінің жұмысын қайта форматтау, азаматтық институтпен серіктестік орнату, әйелдердің экономикалық мүмкіндіктері мен дағдыларын дамыту, сондай-ақ психологтарды, әлеуметтанушыларды және мәдениет мамандарын тарту арқылы зорлық-зомбылыққа қарсы әрекетті күшейту қажет», – деп атап өтті Қазақстан Республикасындағы Адам құқықтары жөніндегі уәкіл Эльвира Әзімова.
«Қазақстан гендерлік зорлық-зомбылықтың түпкі себептерін жоюда және тәуекел тобындағы әйелдер мен қыздарға көмек көрсетуде ынтымақтасады. Осыған байланысты біз бірқатар халықаралық конвенцияларға қосылдық. Оның үстіне 2021 жылғы Ұлттық қоғамдық сенім кеңесінің отырысында Мемлекет басшысы әйелдерді зорлық-зомбылықтан қорғау инспекторларының штаттық санын күшейту қажеттігіне ерекше назар аударды. Қазіргі уақытта полиция қызметкерлерінің саны екі есеге артып, тиісті стандартқа жеткізілді», – деді ҚР Парламенті Мәжілісінің депутаты Айгүл Нұркина.
Талқылаудың маңызды тақырыптарының бірі жұмыс орнындағы қудалау мәселесі болды. Стратегиялық жоспарлау және реформалар агентігінің Ұлттық статистикалық бюросы және «БҰҰ әйелдер» құралымы, Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі Еңбекті қорғау жөніндегі республикалық ғылыми-зерттеу институтының жұмыс орнындағы зорлық-зомбылық пен жыныстық қудалау деңгейін зерттеу бойынша бірлескен зерттеуде респонденттердің 80%-дан астамы еңбек нарығында гендерлік зорлық-зомбылық пен қудалауды болдырмауды заңнамалық тұрғыдан бекіту және зардап шеккендерді құқықтық қорғауды күшейту қажеттігін атап өтті.
ХЕҰ №190 Конвенциясының тұсаукесерін Халықаралық еңбек ұйымының халықаралық стандарттар және еңбек құқығы бойынша сарапшысы Миранда Фахерман жасады.
Ол Конвенцияны әртүрлі елдерде жүзеге асыру тәжірибесі туралы, еңбек әлемінде зорлық-зомбылықпен күресуде жұмыс орнында зорлық-зомбылық көрсеткен жағдайда жауапкершілікті заңды түрде анықтау қажеттілігі туралы айтып, өз тәжірибесімен кездесуге қатысушылармен бөлісуге дайын екенін білдірді.
«Осы Конвенцияны инновациялар және халықаралық дамудың қазіргі тенденциялары тұрғысынан талқылайтын кез келді», – деп атап өтті сарапшы.
Еңбеккер әйелдер істері жөніндегі комиссияның тең төрайымы, Қазақстан Республикасы кәсіподақтар федерациясы Бас кеңесінің мүшесі Татьяна Шатохина Қазақстан Республикасы Кәсіподақтар федерациясының жұмыс істейтін әйелдерді жұмыс әлеміндегі зорлық-зомбылық пен қудалаудан қорғаудағы қызметі туралы хабардар етті.
«Жағдайды талдау жұмыс орнында әйелдерге қатысты кемсітушілік пен зорлық-зомбылық проблемасы және бұл терминнің құқықтық актілерде ресми түрде шоғырландырылмауы және анықтамасы ХЕҰ-ның №190 «Қазақстан Республикасындағы зорлық-зомбылықты жою туралы» конвенциясын ратификациялау қажеттілігін көрсетеді. Ол әрбір адамның еңбек әлеміне негізгі құқығын, зорлық-зомбылық пен қудалаудан, оның ішінде гендерлік зорлық-зомбылық пен қудалаудан еркіндігін бекітті. Бүгінгі таңда Қазақстан Республикасы Кәсіподақтар федерациясының 2 миллион мүшесінің 55 пайызы әйелдер болса, 16 мыңнан астам бастауыш кәсіподақ ұйымдарының 67 пайызын әйелдер құрайды. Қазақстанның ХЕҰ-ның «Еңбек әлеміндегі зорлық-зомбылық пен қудалауды жою туралы» №190 Конвенциясына қосылуы еңбек жағдайын одан әрі жақсартудағы маңызды қадам болады», – деді Татьяна Шатохина.
Спикер халықаралық стандарттарды ілгерілетуде консультативтік және ұйымдастырушылық қолдау көрсеткені үшін Халықаралық еңбек ұйымына алғысын білдірді. Татьяна Шатохина сондай-ақ кездесуге қатысушыларды маңызды оқиға – 17 қарашада Қазақстан Республикасы Кәсіподақтар федерациясының Халықаралық кәсіподақтар конфедерациясына мүшелігінің қалпына келтірілгені туралы хабардар етті.
Қорытындылай келе, дөңгелек үстелге қатысушылар «Әйелдер, бейбітшілік, қауіпсіздік және гуманитарлық әрекет» халықаралық келісіміне қосылудың маңыздылығын да атап өтті. Бұл ықшам құжат Ұрпақ теңдігі жаһандық форумының (Париж, 2021) негізгі нәтижелерінің бірі және гендерлік теңдікке жетуді жеделдету құралы болып табылады.