Еңбек дауларын сотқа дейін болдырмау үшін “Павлодар облысының Кәсіподақ орталығы” АКБ еңбек заңнамасының қолданылуын оқыту, медиация негіздеріне оқыту және келіссөздер жүргізу дағдыларын дамыту, еңбек дауларында консенсусқа қол жеткізу бойынша жүйелі жұмыс жүргізеді.
Павлодар облысының аумақтық кәсіподақтар бірлестігі 2021 жылдың 1 тоқсанында қатысушылар саны 1037 адам үшін 36 оқыту іс-шарасын өткізді. Келісу комиссияларының мүшелерін оқыту процесінде талқылау мен шешуді талап ететін мәселелер жиі түседі.
Өткізілген оқыту іс-шараларының қорытындылары бойынша жекелеген сұрақтар мен жауаптарды жариялаймыз.
№1 сұрақ: Келісім комиссиясына еңбек дауы бойынша қызметкер жұмысқа қайта алу туралы еңбек шартын бұзу, бұрынғы жұмысына қайта алу және моральдық зиянды өтеу туралы бұйрықтың күшін жою туралы өтінішпен жүгінді. Келісім комиссиясының құзыретіне қызметкердің моральдық зиянды өтеуді талап ету туралы өтінішін қарау кіреді ме?
№1 сұраққа жауап: Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің 159-бабының 1-тармағына сәйкес жеке еңбек дауларын келісім комиссиялары қарайды. Моральдық зиянды өтеу Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің 9-бабының 1-тармағына сәйкес азаматтық құқықтарды қорғау тәсілдерінің бірі болып табылады. Моральдық зиянды өндіріп алу Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің 951-бабымен реттеледі. “Соттардың моральдық зиянды өтеу туралы заңнаманы қолдануы туралы” Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2015 жылғы 27 қарашадағы №7 Нормативтік қаулысының 14 – тармағына сәйкес жалақыны және моральдық зиянды өтеу туралы талап-арыздарды қарау кезінде соттардың Қазақстан Республикасы Конституциясының (бұдан әрі-Конституция) 24-бабының негізінде әркімнің еңбек ету бостандығына, қызмет пен кәсіп түрін еркін таңдауына, еңбек қауіпсіздігі және гигиена талаптарына сай келетін еңбек жағдайларына, еңбегі үшін қандай да бір кемсітушіліксіз сыйақы алуға құқығы бар екенін Заңсыз жұмыстан шығару, жалақыны уақтылы төлемеу қызметкердің еңбегі үшін сыйақы алуға конституциялық құқығын бұзу болып табылады, бұл жалақыны өндіріп алу туралы талап қойылған кезде қорғалуға жататын азаматтардың мүліктік емес құқықтарын да бұзуға әкеп соғады.
“Соттардың еңбек дауларын шешу кезінде заңнаманы қолдануының кейбір мәселелері туралы” Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2017 жылғы 6 қазандағы №9 нормативтік қаулысының 3-тармағына сәйкес келісу комиссиялары еңбек қатынастарын, еңбек қатынастарымен тікелей байланысты қатынастарды реттеу кезінде еңбек заңнамасын қолдану процесінде туындайтын мәселелер бойынша, әлеуметтік әріптестік, сондай-ақ еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау мәселелері бойынша жеке еңбек дауларын қарайды.
Жоғарыда баяндалғанның негізінде қызметкердің жұмысқа қайта алу туралы дау бойынша моральдық зиянды өтеу туралы өтінішін қарау келісім комиссиясының құзыретіне кірмейді.
№ 2 сұрақ: Егер келісу комиссиясында жеке еңбек дауын қарау кезеңінде жұмыскер мен жұмыс беруші келіссөздер нәтижесінде медиаторға жүгіну қажеттігі туралы бірыңғай шешім қабылдаса, келісу комиссиясы қалай әрекет етуі тиіс?
№2 сұраққа жауап: жеке еңбек дауларын қарау бойынша жүгіну мерзімінің өтуі қаралып жатқан еңбек дауы бойынша медиация туралы шарттың қолданылу кезеңінде тоқтатыла тұрады.
Демек, егер дауды қарау кезеңінде өтініш тіркелген күннен бастап он бес жұмыс күні ішінде еңбек дауының тараптары медиаторға жүгінсе, онда Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің 159-бабының 5-тармағында белгіленген қарау мерзімі тоқтатыла тұрады.
Егер еңбек дауына қатысушылар медиация туралы шарт жасаса, онда “Медиация туралы” 2011 жылғы 28 қаңтардағы №401-IV ҚР Заңының 23-бабының 1-тармағына сәйкес медиация еңбек құқықтық қатынастарынан туындайтын дауларды реттеу кезінде Медиация туралы шарт жасалған күннен бастап күнтізбелік отыз күннен кешіктірілмей аяқталуға тиіс.
Егер тараптар дауды реттеу туралы келісімге қол қоймаса, онда медиатор медиацияны тоқтату туралы жазбаша хабарлама береді, онымен еңбек дауы тараптары еңбек дауы мәні бойынша он бес жұмыс күнінің жалпы шегінде шешілетін келісім комиссиясына жүгінеді.