1 наурыз, жұма күні ҚР Кәсіподақтар федерациясының төрағасы Сатыбалды Дәулеталин Қазақстан Республикасының Үкіметіндегі әлеуметтік әріптестік және әлеуметтік-еңбек қатынастарын реттеу жөніндегі республикалық үшжақты комиссияның (РҮК) отырысына қатысты. Отырыс ҚР Премьер-Министрінің орынбасары Тамара Дүйсенованың төрағалығымен өтті.
ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау Министрінің бірінші орынбасары Ақмәди Сарбасов еліміздің кәсіпорындарындағы ағымдағы ахуал туралы баяндама жасады. Еңбек министрлігінің мәліметінше, еңбек жанжалдары бойынша Еңбекминінің Ахуалдық орталығының мониторингінде жыл басынан бері 62 кәсіпорын бар, оның 22-сі Маңғыстау облысында. Сонымен қатар, осы аймақтың 9 кәсіпорнында қақтығыстар жұмыс процесінің тоқтатылуымен болды.
Маңғыстау облысы әкімінің орынбасары Қанат Құлжанов атап өткендей, өңірдің әлеуметтік серіктестері еңбек даулары мен жанжалдарды шешу үшін Маңғыстау облысының аумақтық кәсіподақтар бірлестігінің алаңын пайдаланады. Оның айтуынша, кәсіподақ орталығының алаңында еңбек дауларын ереуілге шығармай шешуге болады.
ҚР Кәсіподақтар федерациясының төрағасы Сатыбалды Дәулеталин ҚРКФ кәсіподақ ұйымдары бар өңірдегі кәсіпорындарда жанжал 65% – ға төмендегенін атап өтті.
“Сондай-ақ, Республикалық үшжақты комиссияның Хаттамасын орындау мақсатында Кәсіподақтар федерациясы кәсіподақ ұйымдары жоқ кәсіпорындарда жұмыс берушілер мен қызметкерлер үшін оқыту семинарларын өткізе отырып, “Жалпыға бірдей құқықтық оқыту” акциясын өткізуді жүзеге асырады. Мемлекеттік органдардың, әлеуметтік әріптестердің еңбек жанжалдарының алдын алу және шешу жөніндегі бірлескен іс – қимылдарының қадамдық алгоритмі іске асырылуда”, – деп атап өтті Сатыбалды Дәулеталин.
Әлеуметтік серіктестерді тыңдағаннан кейін ҚР Премьер-Министрінің орынбасары Тамара Дүйсенова Paryz Жұмыс берушілер конфедерациясына ҚР Кәсіподақтар Федерациясының тәжірибесі мысалында өңірлердегі, атап айтқанда Маңғыстау облысындағы еңбек дауларын шешуге қосылуды ұсынды.
РҮК отырысының күн тәртібіне сәйкес, әлеуметтік әріптестер Дүниежүзілік банк сарапшыларының қатысуымен ЕХӘҚМ әзірлеген Ең төменгі жалақы мөлшерін айқындау әдістемесінің жобасы туралы өз пікірлерін білдірді.
Еңбек министрлігінің презентациясында Кейц индексіне сәйкес ең төменгі жалақы мөлшері орташа еңбекақы мөлшерінің кемінде 50% -ды құрауы тиіс, Қазақстанда бұл көрсеткіш 34% -ды құрайтыны атап өтілді.
ҚРКФ төрағасы Қазақстан Республикасы Кәсіподақтар федерациясы АЕК анықтау әдістемесі бойынша өз ұсыныстарын енгізгенін атап өтіп, жоба туралы пікірімен бөлісті.
“Әдістеме жобасындағы мәлімдемеден айырмашылығы: жалақы өсімінің еңбек өнімділігінің өсуіне тікелей тәуелділігі біздің шындықта өте әлсіз екендігіне біз сенімдіміз. Жалақы, ең алдымен, өмір сүру құнымен, ал еңбек өнімділігі кәсіпорынның технологиялық мүмкіндіктерімен анықталады. Менің ойымша, өткен ғасырдың технологиялары мен жабдықтарында өнімділік ХХ ғасырдағыдай болатыны бәріне түсінікті, ал егер ХХІ ғасырдың өнімділігі қажет болса, онда заманауи технологиялар мен өндірісті жаңғырту қажет. Сондықтан өнімділікті арттыру-өндіріс иелерінің міндеті, бірақ оны әріптестеріміз ұсынған қызметкерлердің жалақысына қатаң байланыстыру дұрыс емес”, – деп атап өтті Сатыбалды Дәулеталин.
Еңбек бағасы туралы айта отырып, кәсіподақ басшысы оның бүгінгі нарықта теңгерімсіздігі соншалық, ол экономиканың барлық секторларында проблемалар туғызатынын және бұл дағдарыс құбылыстарының себептерінің бірі екенін атап өтті.
Оның пікірінше, мәселе біздің еліміздегі еңбек ұзақ уақыт бойы “өзіндік құнынан” төмен бағамен бағаланып келеді.
«Халықаралық тәжірибе көрсеткендей, ішкі сұранысқа сүйенетін стратегияларда жалақы ең алдымен экономикалық өсудің факторы ретінде, халық табысының негізгі көзі ретінде қарастырылуы тиіс.Дәл халықтың кірісіне олардың шығыстары тәуелді, бұл ішкі сұраныстың маңызды құрамдас бөлігі, экономикаға құйылатын инвестицияның негізгі құрамдастарының бірі.Бізді инфляция қорқытады, бірақ бұл мүлдем басқа мәселе, сонымен қатар бүгінде жалған аналитиктер жалақының инфляциясы туралы айтады. Бізді инфляция қорқытады, бірақ бұл мүлдем басқа мәселе, сонымен қатар бүгінде жалған аналитиктер жалақының инфляциясы туралы айтады. Инфляцияның 80% – ға өсуінде өзге де факторлар әсер етеді. Сондықтан техниканы анықтауда әлі де көптеген түсініксіз жайттар бар. Бірақ, біз бұл әлі де болмағанын түсінеміз. Мұның бәрі жұмысшылардың да, жұмыс берушілердің де белсенді әрекеттеріне байланысты. Жұмыс берушілер — өндірісті жаңарту бөлігінде, қызметкерлер-жалақыны ұлғайту жөніндегі талаптарға келіссөздер жүргізу кезінде. Біз бірнеше жыл ЕТЖ есептеу әдістемесін әзірлеуді талап еттік. Еңбек министрлігі алғашқы қадамды жүзеге асырғаны оң деп санаймыз. Мүмкін, бұл қадамды қолдап, әзірленген техниканы сынап көру керек. Қажет болған жағдайда тәжірибесіне сүйене отырып, оны одан әрі жетілдіру қажет », – деді Сатыбалды Дәулеталин.
Әлеуметтік серіктестер әдістеме жобасын мақұлдау, сынақтан өткізу, содан кейін жетілдіру керек деген пікірге келді.
Айта кету керек, АЕК анықтау әдістемесі ҚР Үкіметінің қаулысымен бекітілетін болады.
РТК отырысының күн тәртібіндегі маңызды мәселелердің бірі әлеуметтік әріптестердің Қазақстан Республикасының Үкіметі, жұмыс берушілердің республикалық бірлестіктері (қауымдастықтары, одақтары) және кәсіптік одақтардың республикалық бірлестіктері (қауымдастықтары, одақтары) арасындағы 2024-2026 жылдарға арналған Бас келісім жобасын қарауы болды.
Әлеуметтік серіктестер құжат жобасымен бірлесіп жұмыс істеді, ҚР Кәсіподақтар федерациясы ұсынған нұсқа негізге алынды.
ҚРКФ төрағасы атап өткендей, көптеген даулар мен мазмұнды пысықтаудан кейін әлеуметтік серіктестер келіспеушіліктерсіз Бас келісімге қол қойды. Оның айтуынша, бұл кәсіподақтар, жұмыс берушілер және мемлекет арасындағы барлық даулы мәселелерге рұқсат етілген дегенді білдірмейді.
«Бұл барлық мәселелерді шеше алмайды, өйткені олардың барлығын бір келісімнің мазмұнына енгізу мүмкін емес. Кейбір ережелер декларативті болып табылады, бірақ басқа жол жоқ, өйткені бірқатар мәселелерді шешуде тараптардың көзқарастары әртүрлі және кейбір қарама-қайшылықтар сақталуда. Бірақ біз қазіргі келісімнің аясында әлеуметтік серіктестерімізбен келіссөздер жүргізіп, келісімге келуді жалғастырудамыз. Құжат түптеп келгенде салмақты болып шықты, оған қол қоюдың өзі елдегі әлеуметтік-еңбек қатынастарын одан әрі дамытудағы нақты қадам болмақ», – деді Сатыбалды Дәулеталин.
Жұмыс берушілердің өкілдері де өз пікірлерін білдірді. Жалпы, әлеуметтік серіктестер Бас келісім жобасын мақұлдады. Оған жақын арада қол қою жоспарлануда.
ҚР Кәсіподақтар федерациясының медиаорталығы