2024 жылы 8-9 қазанда Астанада Астанада«Еңбекэволюциясы:климат,құзыреттілік,код» атты жұмысшы мамандықтарының халықаралық жастар форумы өтті, оған Қазақстанның әртүрлі салалары мен өңірлерінен және біздің бауырлас елдеріміз-Әзірбайжан,Қырғызстан,Тәжікстан және Өзбекстаннан 28 жұмысшы мамандықтарының өкілдері жиналды.
Қазақстан Республикасы Кәсіподақтар федерациясының ұйымдастыруымен «KELESHEK CAMP» жастар лагері форматында өткен форум жас қызметкерлердің еңбек болашағы мен қиындықтарды еңсеру туралы диалог алаңына айналды.
Қазақстан Республикасы Кәсіподақтар федерациясының төрағасы Сатыбалды Дәулеталин өзінің алғы сөзінде жұмысшы мамандықтарының болашағы және жастардың ел дамуындағы рөлі тақырыбын қозғады.
«Әлем қарқынды өзгеруде. Технологиялар керемет жылдамдықпен дамып келеді, климаттық сын-қатерлер жаңа шешімдерді талап етеді және осы жағдайларда жұмысшы мамандықтарының маңызы бұрынғыдан да арта түсуде», – деді Сатыбалды Дәулеталин.
Ол жаһандық өзгерістер жағдайында жұмысшы мамандықтарының маңызын және ел дамуы үшін жоғары білікті кадрлардың қажеттілігін атап өтті.
«Қазақстанға бүгінде қоғамдық және экономикалық жүйенің түбегейлі жаңа түрін қалыптастыру үшін әлеуеті жоғары маман қажет», — деді ҚРКФ басшысы.
Сонымен қатар ол жұмысшы мамандықтар беделінің төмендеуі мәселесіне және жұмысшы табын жас кадрлармен толықтырудағы қиындықтарға да назар аударды.
«Өткен кезеңдерде жұмысшы табы ұғым мен зерттеу нысаны ретінде жоғалды деуге болады. Ол бұқаралық ақпарат құралдарында жоқ, ғылыми мақалаларда да кездеспейді, қоғам да ол туралы айтуды қойды. Мұның бәрі жастардың санасында жұмысшы мамандықтарының құндылығының төмендеуіне алып келеді», – деп атап өтті Кәсіподақтар федерациясының басшысы.
Ол еңбек жастарын жұмысшы табының рөлін қайта қарастыруға және “Әділ Қазақстан” идеяларын белсенді ілгерілетуге шақырды. Оның айтуынша, әрбір азамат өзінің әлеуетін іске асыра алады, әлеуметтік әділеттілік, экономикалық әл-ауқат және саяси тұрақтылық қағидаттарына негізделген лайықты жағдайларда өмір сүріп, еңбек ете алады.
«Мемлекет басшысының 2025 жылды Жұмысшы мамандықтар жылы деп жариялауы – бұл маңызды қадам, Еңбек адамы-ел өркендеуінің негізі екендігінің белгісі. Ал Еңбек адамын қолдау оның елеулі еңбегін құрметтеу мен танудан басталады», – деп толықтырды ҚР Кәсіподақтар федерациясының төрағасы.
Ол өз сөзінде жұмысшы мамандықтарының беделін арттыруға кедергі келтіретін бірнеше негізгі мәселелерді атап өтті.
«Қоғамдық санада жұмысшы мамандығы әлеуметтік жағынан қанағаттандырылмаған, құнсыздандырылған деген тұрақты көзқарас қалыптасқан. Жоғары білім алуға, жоғары әлеуметтік мәртебеге, «кеңсе» мамандықтарына бағытталу қазіргі жастардың санасында жаппай сипат алуда, ал өнеркәсіптегі жұмысшы еңбегі – сондай жаппай қайшылыққа ұшырады», – деп атап өтті ол.
Мәселенің маңыздылығы туралы айта келе, Сатыбалды Дәулеталин оның шешімі тек жалақыны ұлғайту ғана емес, сонымен қатар әртүрлі мамандықтардың беделін теңестіру, әртүрлі білім деңгейін талап ететін сабақтарды қоғамдық бағалаудағы сәйкессіздіктерді жою болуы тиіс екенін атап өтті.
Жұмысшы кәсіптер туралы стереотиптерді өзгерту мақсатында ҚРКФ басшысы кәсіптік бағдар беру жұмысын күшейтуге шақырды.
«Табысты жұмыс үлгілері, кәсіптер туралы әңгімелер, өндірістің әртүрлі түрлерін жаппай ақпараттандыру қажет», – деді ол.
Ол өз тарапынан Кәсіподақтар федерациясы жастардың бастамаларын әрқашан қолдайтынына, олардың алға қойған мақсаттарына жетуіне көмектесетініне және Қазақстанда жұмысшы мамандықтарының гүлденуі үшін қолдан келгеннің бәрін жасайтынына сендірді.
Қазақстандағы жұмысшы мамандықтарының болашағы мәселелерін одан әрі талқылау ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау бірінші вице-министрі Ақмәди Сарбасовтың алғы сөзімен жалғасты, ол білім беру тек мамандық алу құралы ғана емес, сонымен қатар халықтың барлық топтары үшін жаңа мүмкіндіктер ашатын маңызды әлеуметтік лифт болуы тиіс екенін атап өтті.
«Кәсіптік білім беруді қоғамдық-саяси деңгейде жүргізу керек. Біз кәсіптік білім беруді жастардың, ата-аналардың және бүкіл қоғамның көз алдында тиімді әлеуметтік лифт ретінде қарастырады деп есептейміз», – дейді Ақмәди Сарбасов.
Вице-министр сонымен қатар кәсіптік білім беру қолжетімді және сапалы болуы үшін мемлекет барлық қажетті жағдайларды жасауы керек екенін айтты.
Парламент Мәжілісінің депутаты Екатерина Смышляева жұмысшы мамандықтар әлеміндегі жасанды интеллект пен цифрландырудың рөлі туралы өзекті мәселелерді қозғады.
Ол жасанды интеллект қазіргі әлемдегі технологиялық жарыстың негізгі қозғаушы күшіне айналғанын атап өтті.
Екатерина Смышляева жақын арада еңбек саласында туындайтын бірнеше негізгі қиындықтарды бөліп көрсетті.
Біріншіден, бұл жұмысшының құқықтары мен жұмыс берушінің мүдделері арасындағы тепе-теңдіктің бұзылуы.
«Жасанды интеллект еңбек өнімділігін едәуір арттырады, бірақ еңбеккерлерге, әсіресе зияткерлік еңбек саласында, сәйкес материалдық сыйақы ұсына алмайды. Адам еңбегі мен технологиялық еңбек арасындағы тепе-теңдікті сақтау мәселесі туындайды», – деп, Екатерина Смышляева еңбек саласында жасанды интеллект пайдалануды бақылау және қадағалаудың маңызды аспектілерін атап өтті.
Оның пікірінше, айтылған мәселелердің шешімі жұмыс әлемінде жасанды интеллект пен цифрландыру мәселелерін реттеудің жаңа стандарттарын жасауда жатыр және осы мәселелерді шешу жолында белсенді көзқарасты ұстану маңызды деп есептейді.
Мәдениет және ақпарат министрлігінің Жастар және отбасы істері комитетінің төрағасы Қайрат Қамбаров өз сөзінде жұмысшы мамандықтарды қазіргі әлемнің қарқынды өзгеретін жағдайларына бейімдеу қажеттігін атап өтті.
Ол жұмысшы мамандықтары Қазақстандағы тұрақтылық пен ілгерілеудің негізі екенін, олардың қарқынды өзгеріп жатқан әлемде дамуында жастар басты рөл атқаратынын атап өтті. Оның айтуынша, жаңа технологиялар жаңа тәсілдерді, жаңа дағдылар мен құзыреттерді меңгеруді талап етеді. Сондай-ақ ол қазіргі әлемдегі экологиялық мәселелерді ескерудің маңыздылығын атап өтті.
Халықаралық кәсіподақтар конфедерациясының Бүкілеуропалық аймақтық кеңесінің аға кеңесшісі Года Невераускайте делегаттарға арнаған бейне үндеуінде жаһандық өзгерістер жағдайында жастардың құқықтарын қорғаудағы кәсіподақтардың ерекше рөлін атап өтті. Халықаралық сарапшы бүгінде жастардың цифрлық экономикаға және платформалық экономиканы цифрландыруға көп көңіл бөлінгенін атап өтті.
«Өкінішке қарай, жастар – платформалық экономика мен бейресми жұмыс орындарының әсеріне ұшырайтын алғашқы топ. Сондықтан мәселелерді байқап, әртүрлі елдердің тәжірибесімен бөлісу және жұмысшылардың, әсіресе платформалық экономиканың «еңбек тұзақтарына» түскендердің құқықтарын қорғау үшін күш біріктіру өте маңызды», – деп атап өтті Года Невераускайте.
Ол сондай-ақ ХКК жастар комитетінің жұмысы туралы да айтты.
«Өткен жылы 2022 жылы Стамбулда өткен конференцияда бірқатар басымдықтар анықталды: жасыл экономикаға әділ өту, платформалық экономика проблемалары, ынтымақтастық және демократиялық компаниялар, кәсіподақтарды жаңарту және жаңа мүшелерді тарту», – деді ол.
Жаһандық өзгерістер жағдайында жастарға кәсіподақтық қолдау көрсету мәселелерін ҚРКФ «Келешек» жастар кеңесінің төрағасы Аян Сәлімгереев толықтай талдап көрсетті.
Ол климаттың өзгеруі және жасанды интеллекттің дамуы сияқты екі негізгі мәседеге тоқталып, жастарды экологиялық таза өндіріс пен тұрақты дамуға көшуге белсенді түрде тартуға шақырды.
Жастар көшбасшысы жастар ертеңгі күннің сын-қатерлеріне дайын болу үшін оларды қайта даярлау және біліктілігін арттыру бағдарламаларын жасау қажеттігін атап өтті. Сондай-ақ жастарды қолдауда ұжымдық шарттар мен өңірлік келісімдердің маңыздылығына тоқталды.
«Барлық деңгейдегі әлеуметтік әріптестік құжаттары – Бас келісім, салалық және өңірлік келісімдер, әрине, ұжымдық шарт – жалпы еңбекшілердің, әсіресе, жұмысшы жастардың мүддесін ілгерілетудің негізгі құралы», – деді Аян Сәлімгереев.
Өз кезегінде Әзірбайжан кәсіподақтар конфедерациясы төрағасының халықаралық қатынастар жөніндегі кеңесшісі Фуад Алакбаров өз еліндегі кәсіподақтардың тәжірибесімен бөлісті. Оның айтуынша, Әзірбайжан кәсіподақтар конфедерациясы жастардың бәсекеге қабілеттілігін, кәсіби дамуы мен біліктілігін арттыруда тұрақты қолдау көрсетуді жалғастыруда.
Қырғызстанның Жастаркәсіподақ қозғалысын дамыту тәжірибесін қатысушыларға Қырғызстанның кәсіптік одақтар федерациясының баспасөз хатшысы Алтынай Жұмабекова ұсынды.
«Қырғызстан Кәсіподақтар федерациясының жастар кеңесі-бұл Қырғызстандағы кәсіподақтардың жас мүшелерінің мүдделерін білдіретін серпінді және белсенді дамып келе жатқан ұйым. Біз жастарды өзін – өзі дамыту және оқыту үшін платформа құруға, сондай-ақ олардың еңбек құқықтары мен әлеуметтік мәселелерге қатысты шешімдер қабылдауға қатысуын қамтамасыз етуге тырысамыз», – деп атап өтті Алтынай Жұмабекова.
Қазіргі әлемдегі еңбек нарығын трансформациялау мәселелерін Тәжікстан Республикасының Гиссар қаласының білім беру қызметкерлері кәсіподағының төрағасы Умед Камолов та қозғады.
Ол әріптестерін ынтымақтастықтың жаңа түрлерін құруға шақырды.
«Кәсіподақтар өз мүшелеріне тиісті дағдыларды қамтамасыз ету үшін білім беру бағдарламалары мен біліктілікті қайта қарауға белсенді қатысуы керек», – деді Умед Камолов.
Жасыл экономика және цифрландыру дәуіріндегі еңбек нарығындағы ахуал туралы Өзбекстан Кәсіподақтар федерациясының ақпараттық-талдау орталығының бас маманы Иззатилла Орифжонов сөз сөйледі.
«Жасыл экономиканың маңызды құрамдас бөлігі жаңартылатын энергия көздерін ұтымды пайдалану болып табылады.Осыған байланысты Өзбекстанның әлеуеті зор. Жаңартылатын энергия көздері саласында заманауи зерттеулер жүргізу керек»,- деп қосты ол.
Форум делегаттары мен қатысушыларына 2024жылғы Олимпиада чемпионы, 2016жылғы Рио-де-Жанейро Олимпиадасының күміс жүлдегері, 2020жылғы Токио Олимпиадасының қола жүлдегері, 2015жылғы әлем чемпионы, 2016жылғы Азия чемпионы, 2014жылғы Азия ойындарының жеңімпазы Елдос Сметов табысты жұмыс тіледі.Ол барлығын алдағы Кәсіподақтар күнімен құттықтап, еліміздің басты қозғаушы күші жастар екенін атап өтті.
«Жастар еліміздің өркендеуіне, дамуына, өсуіне үлкен үлес қосуда. Елдің болашағы біздің ұрпаққа байланысты», – деді ол өзінің бейне хабарламасында.
«Еңбек ресурстарын дамыту орталығы» АҚ президенті Дәулет Арғандықовтың баяндамасы Қазақстандағы еңбек нарығының өзгеру қарсаңында тұрғанының белгісі болды.
Оның деректері бойынша, 2030 жылға қарай жастар саны 5,9 млн адамнан асады деп күтілуде,бұл 2022жылғы көрсеткіштен 10% – ға жоғары.
«Жастардың ең жоғары үлесі 2040 жылға қарай шамамен 31%-ды құрайды», – депді ол,еңбек нарығында сөзсіз өзгерістерге әкелетін нақты демографиялық серпіліс туралы. 2023-2050 жылдары еңбек нарығына 10 миллионнан астам адам қосылады деп күтілуде»,-деді Дәулет Арғандықов. Сондай-ақ, спикер білім берудің еңбек нарығының талаптарына сәйкес келмеуі мен теңсіздік мәселелерін атап өтті.
«Ең жоғары жалақы алатын кәсіптердің ішіндегі ерлер жалақысы әйелдерге қарағанда кемінде 2 есе көп.Жастар мен ересектер арасындағы жалақы алшақтығының теңдігі салалар бойынша сараланады. Қазақстандағы жас мамандардың 21% – ы оқу нәтижесінде алған мамандығы бойынша жұмыс жасамайды,-деді Еңбек ресурстарын дамыту орталығының басшысы.
Ол soft skills — тұлғааралық қарым-қатынас, коммуникация, сыни ойлау, шығармашылық дағдыларын дамытудың маңыздылығына назар аударды.
Жастар» ғылыми-зерттеу орталығының директоры Айсұлу Ерниязова «Жастардың мансап жолы» атты өзекті тақырыпқа тоқталды. Ол Қазақстанда келешегі бар салаларда: құрылыс (15 526 бос жұмыс орны), ауыл, орман және балық шаруашылығы (13 547 бос жұмыс орны), көлік және қойма шаруашылығы (9 429 бос жұмыс орны) бойынша мамандар тапшы екенін айтты.
«Еңбек нарығындағы жастар: сұраныс, мүмкіндіктер және перспективалар» зерттеуі 2023 жылы жастардың 25,5% – ы мамандық бойынша жұмыс істемейтінін көрсетті, олардың кәсіби қызметі алынған біліммен сәйкес келмейтінін өздері айта өтті», – деді сарапшы.
Ол білім беру бағдарламаларын жаңа жағдайларға бейімдеу және заманауи мансаптық бағыттар бойынша бағдарлау үшін қолдау жүйесін құру қажеттілігі туралы пікірмен келіседі.
Жасанды интеллект енгізу бойынша жастар форумының тақырыбы еңбек құқықтары туралы ақпаратқа қол жеткізуді жеңілдету және жұмысшыларға дауларды шешуге көмектесу үшін жасалған «Кәсіподақ нейрокөмекшісінің» тұсаукесерімен жалғасты. AI көмекшісі еңбек заңнамасы бойынша кез келген сұрақтарға жауап беруге, еңбек дауларын шешуге көмектесуге және кәсіподақтар туралы ақпарат беруге дайын.
Форум делегаттары жас қызметкерлерінің негізгі бастамаларын және олардың Қазақстандағы еңбек қатынастары жүйесіне қойылатын талаптарын қорытынды қарарда көрсетті.
Форумға қатысушылар ел басшылығының жұмысшы кәсіптермен мамандардың беделін арттыру жөніндегі бастамасын қолдаудың маңыздылығын атап өтті.
Форум қарары лайықты еңбек жағдайларын қамтамасыз ету және жұмысшы мамандықтардың жас өкілдерін әлеуметтік қорғау үшін негізгі қадамдарды ұсынады: жастар арасында лайықты еңбек қағидаттарын ілгерілету, жұмысшы мамандықтарын таңдауда жастарды қолдау, әділ ауысу кезінде жасыл жұмыс орындарын дамыту және халықаралық стандарттарға сәйкес келетін тұрақты жұмыс орындарын құру үшін кәсіподақтардың мемлекеттік органдармен және жұмыс берушілермен ынтымақтастығы.
Пленарлық сессия соңында қатысушылар үшін PR, SMM дағдыларын оқыту, жасанды интеллектпен жұмыс бойынша тренингтер, желілік сессиялар ұйымдастырылды.
Форум жарқын бағдарламамен аяқталды, онда достық ынтымақтастық атмосферасында жас қызметкерлер оттың басында ән айтып, шығармашылық байқауларда өз таланттарын көрсетті.
ҚР Кәсіподақтар федерациясының медиа орталығы