Сейсенбі, 25 ақпанда Қазақстан Республикасы Кәсіподақтар федерациясының төрағасы Сатыбалды Дәулеталин Алматыға жұмыс сапары барысында ХЕҰ қызметкерлері мен Шығыс Еуропа және Орталық Азия елдерінің ұлттық үйлестірушілері үшін ұйымдастырылған «Тек ЖИ ғана емес: Лайықты еңбек пен әлеуметтік әділеттілікті ілгерілету үшін жаңа технологияларды пайдалану» Халықаралық еңбек ұйымының сессиясына қатысты.
Еуропа және Орталық Азия бойынша аймақтық директоры Беате Андрес бастаған шараға ҚРКФ-ның әлеуметтік әріптестері – Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің бірінші орынбасары Ақмәди Сарбасов және «Парыз» жұмыс берушілер конфедерациясының өкілі Жұмабек Жанықұлов та қатысты.
Халықаралық еңбек ұйымының (ХЕҰ) Шығыс Еуропа және Орталық Азия бойынша Мәскеу кеңсесінің директоры Михаил Пушкин айтқандай, Халықаралық еңбек ұйымы алғаш рет бір мемлекеттің, атап айтқанда Қазақстанның әлеуметтік әріптестерінің ішкі талқылауларына қатысып отыр.
Сессияға қатысушылар жасанды интеллект және кванттық ғылым сияқты жаңа технологиялардың болашақтағы білім үшін және жалпы алғанда, Қазақстан мысалында еңбек әлемінің әлеуетін бағалау бойынша пікірталасқа қатысты.
Әлеуметтік әріптестер жасанды интеллект пен кванттық технологияларды енгізудің ел халқының еңбек және әлеуметтік өміріне ықпалы туралы өз пікірлерімен бөлісті.
Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің бірінші орынбасары Ақмәди Сарбасов мемлекеттік қызметтерді цифрлық платформаға көшіру бойынша мемлекеттік органдардың іс-әрекеттері туралы айтты. Оның айтуынша, Қазақстанда қазірдің өзінде халыққа көрсетілетін мемлекеттік қызметтердің 90 пайызы цифрландырылған.
«Қазақстандық отбасыларды санаттары мен қажеттіліктері бойынша саралауға мүмкіндік беретін «Цифрлық отбасы картасы» әлеуметтік жобасы енгізілді. Сонымен қатар, «Жасанды интеллект туралы» заң жобасы әзірленіп, жақын арада парламенттің қарауына жіберіледі», – деді Ақмәди Сарбасов.
Қазақстан Республикасы Кәсіподақтар федерациясының төрағасы Сатыбалды Дәулеталин сессияға қатысушылардың назарын ЖИ және кванттық технологияларды жұмыс процесіне енгізу кезінде еңбек саласында мүмкін болатын артықшылықтар мен тәуекелдерге аударды.
«Жалпы, серпінді технологиялар немесе кибернетикалық революция біздің өмірімізге экономикамызды айтарлықтай ілгерілетуге қабілетті көптеген ақылды және өзін-өзі басқаратын жүйелерді енгізеді деп қорытынды жасауға болады. Шын мәнінде, осы арқылы білікті жұмыс күші мен ресурстарды үнемдеу үшін үлкен мүмкіндіктер ашылады», – деді Сатыбалды Дәулеталин.
Дегенмен, Қазақстан кәсіподақ жетекшісінің айтуынша, бұл технологияларды енгізу жолында физикалық, технологиялық және әлеуметтік мәселелер бар. Оның үстіне адамның негізгі құқықтарын бұзу қаупі бар, олардың мінез-құлқын, тұтынуын және т.б. Қоғам анонимді технологиялық билікті тиімді басқарудың жолдарын табуы керек, бұл адамның бостандығын да, бастамасын да, мүмкіндіктерін де басуы мүмкін.
Технологияларды дамытудың қолайлы жағдайына қалай көшуге болады деген сұраққа ҚР Кәсіподақтар федерациясының төрағасы сессияға қатысушылардың назарын теріс өзгерістерді болжау және қоғам өміріне ЖИ енгізудің саяси және заңнамалық тетіктерін әзірлеу қажеттілігіне аударды.
«Осы процестердің әсерінен жалпы қоғам және оның ішінде еңбек саласы да өзгеруде. Бірақ бұл жерде бірқатар тәуекелдер бар. Жасанды интеллект бағдарламалары мен алгоритмдері оларды әзірлеушілердің қате шешімдерге әкелетін қисындылығын көрсетуі мүмкін. Қоғамға келеңсіз әсерлердің алдын алу үшін этикалық нормаларды әзірлеуге ерекше назар аудару қажет. Екінші қауіп: ЖИ көмегімен жұмыс процестерін автоматтандыру кейбір салаларда жұмыс орындарын жоғалтуға әкелуі мүмкін. Бұл әлеуметтік әділеттілік мәселелерін және автоматтандыру салдарынан жұмысынан айырылғандар үшін жаңа жұмыс мүмкіндіктерін құру қажеттілігін тудырады. ХЕҰ мәліметтері бойынша, әлем халқының 40%-дан астамы ЖИ әсерінен болашақта өзгеруі немесе жойылуы мүмкін жұмыс орындарында жұмыс істейді. Келесі қауіп деректердің қауіпсіздігі мен құпиялылығын жоғалтумен байланысты. Жүйелер хакерлік шабуылдарға ұшырауы мүмкін және жеке ақпараттың үлкен көлемін рұқсатсыз алу пайдаланушылар үшін ауыр зардаптарға әкелуі мүмкін. Оның үстіне, ЖИ әзірлеу және енгізу әлеуметтік теңсіздіктердің тереңдеуіне әкелуі мүмкін. Озық технологияларға қол жеткізе алатындар пайда көреді, ал басқалары қоғамдағы алшақтықтардың кеңеюіне қауіп төндіре отырып, артта қалуы мүмкін. Барлық күшіне қарамастан, ЖИ өзінің қабілеттері мен контекстті түсінуінде шектеулі болып қала береді. Бұл ЖИ жүйелері ақпараттың аздығына байланысты қате тұжырымдар жасайтын жағдайларға әкелуі мүмкін», – деді Сатыбалды Дәулеталин.
Болжамды тәуекелдерді еңсеру үшін ҚРКФ Төрағасы бірінші кезекте шешілуі қажет бірқатар міндеттерді ұсынды.
«Этикалық стандарттарды әзірлеу; халықты еңбек нарығына қажетті дағдыларға үйрету; киберқауіпсіздікті күшейту, ЖИ пайдалануды реттеу үшін қатаң заңдар мен нормативтерді әзірлеу және автоматтандыру салдарынан жұмыс орындарын жоғалтқандар үшін әлеуметтік қолдау бағдарламаларын құру, сондай-ақ пайдаланушылар шешімдердің қалай қабылданатынын түсінуі үшін ЖИ шешімдерін қабылдаудың ашықтығын қамтамасыз ету», – деп атап өтті халықаралық сарапшылар мен әлеуметтік әріптестерге Сатыбалды Дәулеталин.
Өндірістік процестерде ЖИ енгізу кезіндегі қызметкерлер үшін тәуекелдерге қатысты қазақстандық кәсіподақ жетекшісі еңбекшілерді қорғаудың нақты нормаларын қабылдаудың маңыздылығын атап өтті.
«Қазір мемлекеттердің жоғарыда аталған проблемаларға байланысты еңбек қатынастарын тұрақтандырудың құқықтық, экономикалық және әлеуметтік стратегиясын қалыптастыруы өте маңызды. Еңбек заңнамасы қызметкерлердің өкілді органдарынан рұқсат алу талаптарын белгілеу арқылы жұмыс берушілерге жұмысшыларды жасанды интеллект жүйелерімен ерікті түрде ауыстыруға жол бермеуі керек. Жұмыс берушілер үшін мынадай мәселелер бойынша заңнамалық шектеулер белгілеу қажет: қызметкерлерді қайта даярлауға жібермей немесе кейін жұмысқа орналасуға көмексіз олардың функционалдық мүмкіндіктерін жасанды интеллектпен ауыстыруға байланысты жұмыстан шығару; жұмыс күшінің келісімінсіз сервистік роботтармен өзара әрекеттесуді талап ететін жаңа жұмыс орындарын құру. Біздің ұстанымымыз айқын және нақты. Серпінді технологиялар, әсіресе жасанды интеллект жаһандық қоғамды ақпараттандырудың жаңа заманауи өмірде адамның – жұмысшының бақылауымен және игілігі үшін ғана пайдаланылуы тиіс», – деп түйіндеді сөзін Сатыбалды Дәулеталин.
Қазақстаннан келген әлеуметтік әріптестердің қатысуымен өтетін тақырыптық сессияның жұмысын аяқтай отырып, Еуропа және Орталық Азия бойынша өңірлік директор Беате Андрес қорытындылады – әлеуметтік–еңбек саласындағы АИ интеграциясы мәселелері бойынша Халықаралық еңбек ұйымының ұсынымдарын әзірлеу кезінде барлық көзқарастар ескерілетін болады.
ҚР Кәсіподақтар федерациясының медиа орталығы