Халықаралық еңбек ұйымының SECTOR/MME өндіріс, тау-кен және энергетика департаментінің басшысы Каспер Эдмондс Қазақстанның әлеуметтік-еңбек саласын одан әрі дамыту жобалары туралы пікірімен бөлісті. Халықаралық сарапшы ҚРКФ Медиаорталығының бірнеше сауалына жауап берді.
Сіздің қатысуыңызбен Қазақстан Республикасы Кәсіподақтар федерациясында екі күндік дөңгелек үстелде (11-12 желтоқсан) еңбек қауіпсіздігін қамтамасыз етудегі кәсіподақтардың рөлі туралы көп айтылды. Қазақстан Республикасының Кәсіподақтар федерациясы жаңа Тұжырымдамада еңбекті қорғау жүйесін өтемақы моделінен еңбекті қорғау жүйесін тәуекелге бағдарланған басқаруға көшуді ескеруді ұсынды. Бұл бастамаға қандай пікір айтар едіңіз?
Мен Қауіпсіз еңбек тұжырымдамасы бойынша Қазақстан Республикасы Кәсіподақтар федерациясының бастамасын толық қолдаймын. Қазақстан кәсіподақтары Қазақстан еңбекшілерінің қауіпсіз жұмыс ортасына құқықтарын қорғауда және жалпы еңбек құқықтарын қорғауда шешуші рөл атқарғаны және атқаратыны анық. Кәсіподақтардың әлеуметтік серіктестері де алға қадам жасауы керек. Қазақстан сияқты қарқынды дамып келе жатқан экономиканың алдында тұрған проблемалар күрделі және көп қырлы болып табылады. Әлем тау-кен өнеркәсібіндегі жаңа технологияларға көшуде. Қазақстанда әлі күнге дейін кеңес заманында жасалған жабдықтар мен технологиялар қолданылады. Өндірістік қуаттарды біртіндеп өзгерте отырып, еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау стандарттары туралы ойлау тәсілін өзгерту қажет. Біз еңбекті қорғауды басқарудың өтемдік моделінен неғұрлым прогрессивті – тәуекелге бағдарланған, алдын алу, мониторинг және ықтимал тәуекелдерді жою мәдениетіне негізделген көшуді қолдаймыз.
Кәсіподақтар сондай-ақ лайықты еңбектің Ұлттық бағдарламасын қабылдауды талап етеді. Мұнда басты басымдық Еңбек адамы үшін қолайлы жағдайлар жасау болады. Бұл-қауіпсіз еңбек жағдайлары, лайықты жалақы және еңбекке әділ көзқарас. Сіздің ойыңызша, Қазақстанда тиісті Бағдарламаны қабылдау перспективалары қандай?
Қазақстан кәсіподақтары жұмысшылардың еңбек жағдайларын жақсарту үшін күресте мол тәжірибелік қоржыны бар. Менің ойымша, лайықты еңбектің жаңа бағдарламасын қабылдау уақыты келді. Әрине, қазақстандық Кәсіподақтар осы жобаға өздерінің нақты ұсыныстарын енгізе алады. Қазақстан үшін лайықты Еңбек бағдарламасы. Қазақстан Үкіметі мен Халықаралық еңбек ұйымы ынтымақтастық пен әріптестікті кеңейтетінін атап өтемін. Біз бірлесіп жұмыс істеудің көбірек салаларын қамтыған сайын, еңбек саласындағы мәселелерді шешудің көбірек басымдықтарын көреміз. Сонымен қатар, Қазақстан Үкіметі бірқатар өршіл бағдарламалар әзірледі. Оларды тиімді іске асыру үшін лайықты еңбекті қамтамасыз ету стратегиясын қабылдау қажет. Өз тарапынан Халықаралық еңбек ұйымы біз 187 мүше мемлекетке көрсетіп отырғандай жан-жақты қолдау көрсетуге дайын. Егер Қазақстан Лайықты еңбек бағдарламасын қабылдаса, ол бүкіл әлем бойынша осындай стратегиялары мен бағдарламалары бар елдердің ұзақ тізіміне қосылады. Бұл өз кезегінде біздің серіктестігімізді нығайтады. Лайықты еңбек басымдықтарына қол жеткізу бойынша нақты көзқарас пен іс-қимыл жоспарының болуы елдегі әлеуметтік әріптестерге экономиканы тиімді үйлестіруге мүмкіндік береді.
Кәсіподақтар федерациясының тағы бір бастамасы туралы. ҚРКФ көмір өнеркәсібін орнықты дамытудың ұлттық бағдарламасын қабылдауды ұсынады. Осы құжатты әзірлеу кезінде әлеуметтік серіктестерге қандай сын-қатерлерге назар аудару керек?
Қазақстанда көмір саласы үшін орнықты өнеркәсіптік саясатты қабылдау туралы осындай бастама бар екені қуантады. Менің ойымша, бұл елдің барлық тау-кен өнеркәсібін тұрақты дамытудың кең саясатының бөлігі ретінде қарастырылуы керек. Мұндай саясат пайдалы қазбалар қорларын талдау, жаңа тұрақты тау-кен кәсіпорындарын құру үшін жоспарлау және мүмкіндіктер, белгілі бір технологияларды енгізу, қандай инвестициялар қажет, қандай ғылыми әзірлемелер қажет және ең бастысы, жұмыспен қамту және жұмыс орындарын құру әлеуеті сияқты элементтерді қамтуы керек. Мұнда да жұмысшылардың еңбегі үшін қауіпсіздік пен салауатты жағдайлар бірінші орынға қойылуы керек. Бүкіл әлем әділ ауысу принциптерін қабылдаудың маңыздылығы туралы айтады. Қазақстанның тау-кен өнеркәсібі дамыған сайын жаңа, неғұрлым өнімді және қауіпсіз жұмыс орындарына қол жеткізетін қызметкерлер пайда болады. Сонымен қатар қайта даярлауды және басқа мамандықтарға қайта бағдарлауды қажет ететін қызметкерлер де болады. Тау – кен өнеркәсібінің тұрақты даму стратегиясын жасаушылар есте сақтауы керек – “біз ешкімді артта қалдыра алмаймыз, әркім тиісті қолдау алуы керек”. Жұмысшыларды қорғау мәселелерін кәсіподақтар жақсы түсінеді. Сондықтан, осындай ауқымды бағдарламаларды құру кезінде жұмысшылар өкілдерінің пікірлері міндетті түрде ескерілуі керек екеніне сенімдімін.