Біріккен Ұлттар Ұйымының Климаттың өзгеруі жөніндегі конференциясы (COP29) аясында Баку қаласында «ҰДАҮ практикалық іске асырылуын күшейтетін тұрақты кәсіпорындар арқылы әділетті көшу үшін әрекетке шақыру» атты дөңгелек үстел өз жұмысын бастады. Форумға Қазақстан Республикасы Кәсіподақтар федерациясы төрағасының бірінші орынбасары Мұхтар Тінікеев қатысуда.
Бүгінгі сессияға қатысатын халықаралық сарапшылардың, соның ішінде ұлттық үкіметтердің, ірі өнеркәсіптік кәсіпорындардың өкілдері мен кәсіподақ жетекшілерінің назары – Әділ көшу үдерісін жүзеге асыруға байланысты тұрақты экономиканы дамыту.
Ұйымдастырушылар атап өткендей, қазіргі уақытта COP29 конференциясына қатысушы елдерде ұлттық экологиялық бағдарламалар әзірленіп қабылданған, «жасыл» заңнама жетілдіріліп, климат бойынша түрлі жобалар жүзеге асырылуда. Сонымен бірге, бүгінде жүзеге асырылып жатқан шаралардың тиімділігі туралы мәселелер талқылануда. Париж келісіміне сәйкес елдер қабылдаған міндеттемелерді орындау белгілі бір қиындықтармен байланысты екенін уақыт көрсетті. Бұл әсіресе экономикасы төмен дамыған және әлеуметтік қамсыздандыру жүйесі бар елдерге қатысты.
Халықаралық сарапшылардың пікірінше, алдағы энергетикалық көшу кезінде бейімделу тәуекелдері ескеріліп, халықтың барлық санаттары назардан тыс қалмауы маңызды.
Әділ көшу процесін іске асыру жөніндегі Қазақстан Республикасы Кәсіподақтар федерациясының ұстанымын білдіре отырып, ҚРКФ төрағасының бірінші орынбасары Мұхтар Тінікеев жоғары көміртекті экономикасы бар кәсіпорындардағы жұмыс орындарының қысқаруы кезінде жұмыскерлер мен олардың отбасыларын жұмысқа орналастыру, қайта даярлау, әлеуметтік қорғауды қамтамасыз ету шараларына бағытталған Қазақстан кәсіподақтарының іс-қимылдары бойынша Кәсіподақтар федерациясы әзірлеген ұсынымдарды ұсынды.
Бұл, ең алдымен, көмір өндірудің басым бөлігін алатын энергетика саласына қатысты, ал көмір өндірумен 30 мыңға жуық адам айналысады. Айта кету керек, Қазақстанның өндіруші қалаларында жалақы үй шаруашылықтары табысының 50-60%-ын құрайды, кеншілер отбасыларында жалақы, әдетте, жалғыз табыс көзі болып табылады. Тұтастай алғанда көмір саласы бойынша, әсіресе, кәсіпорындар деңгейінде елімізде көмір өнеркәсібін дамыту жөніндегі ұзақ мерзімді перспективалық жоспарлар әлі жеткілікті дәрежеде әзірленбеген. Бұл ретте көмір өнімдерін өндірушілерге де, жұмысшыларға да көмір өндірудің болашағын нақты түсіну маңызды.
Мұхтар Тінікеев бүкіл әлемде көмірқышқыл газы шығарындыларының негізгі көздерінің бірі ретінде көмір танылғанын атап өтті. Әйтсе де, көмір өртенгеннен бастап көмірқышқыл газын бөледі екен. Қазіргі уақытта көмірді пайдаланудың басқа тәсілдері бойынша зиянды шығарындылар үшін ұстағыштарды орнату, көмір синтезі және көмір химиясы сияқты бағыттарды дамыту сыны ұсыныстар бар. Мұндай балама нәрсе халықты жұмыспен қамтуды және оның әлеуметтік қамтамасыз ету тұрғысынан алғанда көмір өндіруші аймақтарда біртіндеп көшуге ықпал етуі мүмкін.
Бұл ретте ҚРКФ төрағасының бірінші орынбасарының айтуынша, көмір саласы бойынша, әсіресе, кәсіпорындар деңгейінде елімізде көмір өнеркәсібін дамыту жөніндегі ұзақ мерзімді жоспарлар әлі жеткілікті дәрежеде әзірленбегені алаңдаушылық туғызады.
Мұхтар Тінікеев атап өткендей, кәсіподақтардың жасыл күн тәртібіндегі ұстанымы қазіргі уақытта жасыл жұмыс орындарының лайықты жалақы, мансаптық өсудің болуы және қызметкердің құқықтарын, қауіпсіз еңбек жағдайларын сақтау критерийлеріне сәйкес келуіне бағытталған.
«Кәсіподақтардың міндеті-пайда болған зиянды өндірістік факторлардың адамға әсерін азайту немесе болдырмау мақсатында уақтылы әрекет ету. Қазіргі уақытта кәсіподақтар климаттың өзгеруінің адам құқықтарына және оларды шектеуге, соның ішінде еңбек құқығы мен лайықты еңбек жағдайларына әсер ету тақырыбын ашу, климаттың өзгеруінің адам құқықтарына әсерін бағалау әдістемесін әзірлеу, осы салада әлеуметтанулық зерттеулер жүргізу, сондай-ақ әділ көшу кезінде адам құқықтарын қамтамасыз ету бойынша индикаторларды белгілеу бойынша мақсатты ақпараттық жұмыс жүргізуге маңызды мән береді. Барлық тараптар кәсіподақтарды климаттық саясатты әзірлеу және жүзеге асыру жөніндегі көпжақты келіссөздерге қосудың маңыздылығын түсінуі керек. Халықаралық тәжірибеден алынған мысалдар мемлекеттік органдардың еңбекшілердің мүдделеріне қатысты нормативтік-құқықтық актілерді әзірлеу кезінде кәсіподақтарды тартудың айқын пайдасын айғақтайды», – деді Мұхтар Тінікеев.
Оның айтуынша, Кәсіподақтар федерациясы Қазақстан Үкіметіне кәсіподақтардың климаттық мәселелерге қатысты ұлттық жобаларды талқылауға және әзірлеуге толыққанды қатысуға дайындығы туралы үндеу жолдады.
Қазіргі уақытта ХЕҰ мен халықаралық кәсіподақ қозғалысының қолдауымен Кәсіподақтар федерациясы климаттың өзгеруі кезінде проблематиканы зерделеу және іс-қимыл алгоритмін әзірлеу жөніндегі жұмысқа белсенді түрде қосылды. Кәсіподақтар федерациясы елдегі климаттық жағдайдың жай-күйін талдауға, ықтимал тәуекелдерді және іс-қимыл стратегиясын анықтауға мүмкіндік беретін өз зерттеулерін жүргізді. Іс-шаралар, ең алдымен, әділ көшу идеяларын жүзеге асыруға бағытталған. Халықаралық іс-шараларда Қазақстан кәсіподақтарының климаттың өзгеруі және әділ көшу саласындағы іс-қимыл стратегиясы таныстырылды.
«Кәсіподақтар федерациясы климаттың өзгеруі жағдайында әділ көшуді қамтамасыз ету процесінің негізгі қатысушыларының бірі ретінде әлеуметтік диалог құру және кәсіподақтарды мемлекеттік бағдарламалық құжаттар мен нормативтік құқықтық актілерге қосу жөніндегі негізгі мақсаттарды белгіледі. Сонымен қатар, кәсіподақтар әлеуметтік серіктестердің назарын ресурстар мен энергияны пайдалану тиімділігін арттыруға, қалдықтарды азайтуға, өнімді жұмыспен қамтуды кеңейтуге және лайықты еңбек тұжырымдамасын іске асыруға ықпал ететін қауіпсіз және таза технологиялар мен өндіріс әдістерін қолдануға бағытталған диалог мәдениетін қалыптастыру, білім алмасу және өзара консультациялар қажеттілігіне аударады. Біз жұмыспен қамтуды рәсімдеуге белсенді жәрдемдесу және лайықты еңбекті қамтамасыз ету, әсіресе қалдықтарды кәдеге жарату мен қайта өңдеумен байланысты секторларда, сондай-ақ ортақ мүдде үшін экономика мен қоғамның экологиялық тұрақты моделіне көшу нәтижесінде зардап шеккен кәсіпорындар мен жұмысшыларды қолдау қажет деп санаймыз. Сонымен қатар, қызметкерлердің біліктілігін арттыру және қайта бейімдеу, бизнесті жүргізудің экологиялық әдістеріне, экологиялық таза технологиялар мен инновацияларға бастапқы оқытуды жүргізу мәселесі өзекті», – деді қазақстандық спикер.
ҚРКФ бұл жұмысты әлеуметтік әріптестік жүйесі арқылы жүргізеді. Мәселен, Қазақстан Республикасының Үкіметі жұмыс берушілердің республикалық бірлестіктері және кәсіптік одақтардың республикалық бірлестіктері арасында 2024-2026 жылдарға арналған Бас келісімде тараптар еңбек қызметінде қызметкерлердің өмірі мен денсаулығының қауіпсіздігін қамтамасыз етуді адами капиталды сақтау, еңбек жағдайларын жақсарту, еңбекті қорғауды, өнеркәсіптік және экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету мақсатында ұлттық басымдықтардың бірі деп санауға келісті.
Айта кету керек, қазіргі уақытта Кәсіподақтар федерациясының мүшелік ұйымдарындағы салалық, аймақтық келісімдер мен ұжымдық шарттарда экологиялық салдарға жауап беру бойынша келісілген шешімдерге қол жеткізуге болатын мысалдар бар.
«Әлеуметтік әріптестік құжаттарында кәсіподақтар ыстық және суық ауа райында жұмыс істегені үшін қосымша ақы белгілеу, радиацияға ұшыраған өңірлерде жеңілдіктер (қосымша ақы және қосымша демалыс) белгілеу, қоршаған ортаға жағымсыз әсерлердің алдын алу және қоршаған ортаның жай-күйі үшін жауапкершілікті арттыру жөнінде шаралар қабылдау, экологиялық іс-шаралар өткізу туралы нормалар мен ережелерді бекітуге қол жеткізді. Қазір кәсіподақтар келісімдер мен ұжымдық шарттарда климаттық өзгерістерге ден қою мәселелерін, бірінші кезекте – хабардар ету мәселелерін енгізуге, қызметкерлерге әлеуметтік жеңілдіктер белгілеу бойынша нақты шаралар қабылдауға, сондай – ақ климаттық өзгерістер жағдайында бейімделу шаралары бойынша ұзақ мерзімді бағдарламалар әзірлеуге назар аударуды күшейту үшін жұмыс істеуде», – деп өз тәжірибесімен бөлісті Мұхтар Тінікеев.
ҚР Кәсіподақтар федерациясының медиа орталығы