Бейсенбі, 12 қаңтар күні Қазақстан Республикасы Кәсіподақтар федерациясының төрағасы Сатыбалды Дәулеталин Астанада Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің кеңейтілген алқа мәжілісіне қатысты. Отырысқа Қазақстан Республикасының Премьер-министрі Әлихан Смайылов, Қазақстан Республикасы Премьер-министрінің орынбасары Алтай Көлгінов, министр Тамара Дүйсенова, сондай-ақ, Қазақстан Республикасы Парламентінің депутаттары, орталық және жергілікті мемлекеттік органдардың және басқа да мүдделі тараптардың өкілдері қатысты.
Отырысты ашқан ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрі Тамара Дүйсенова 2022 жылғы ЕХӘҚМ қызметінің қорытындылары мен 2023 жылға арналған міндеттерге тоқталды.
Министрліктің 2022 жылғы жұмысының негізгі қорытындыларына тоқталған Тамара Дүйсенова мемлекеттің халық алдындағы әлеуметтік міндеттемелерінің орындалуы толық көлемде қамтамасыз етілгенін атап өтті. Сонымен қатар, 10 ұлттық жобаны, Мемлекет басшысының 10 мың адамға 100 жұмыс орнын құру туралы тапсырмасын және жұмыспен қамтуға жәрдемдесетін басқа да жобаларды іске асыру аясында азаматтарды жұмыспен қамтуды кеңейту жұмыстары жанданды.
«Бұл, біріншіден, 981 мыңнан астам азаматты жұмыспен қамтуға мүмкіндік берді, олардың 80 пайызы міндетті зейнетақы жарналарынан аударымдар арқылы жұмысын растады. Екіншіден, экономикада 427,4 мың жаңа жұмыс орнын құру, оның 70%-дан астамы жаңадан құрылған жеке кәсіпкерлер мен заңды тұлғалар болып табылады, олардың тіркеуі мен жұмыс істеуін Қаржы министрлігінің Мемлекеттік кірістер комитеті растайды», – деді Тамара Дүйсенова.
Тамара Дүйсенова жұмыскерлердің еңбек құқықтарын қорғау бойынша қабылданып жатқан шараларға тоқталды.
«Жергілікті атқарушы органдармен бірлесіп, тәуекел тобына кіретін 256 кәсіпорынға мониторинг ұйымдастырылды. Әлеуметтік әріптестермен бірлесе қабылданған шаралар 148 кәсіпорындағы жағдайды реттеуге, 5 миллиард теңгеден астам жалақы берешегін өтеуге және 2 миллионнан астам жұмыскердің жалақысын 5-тен 50 пайызға көтеруге мүмкіндік берді. Жалпы, Үкімет бекіткен еңбек дауларының алдын алудың бірыңғай алгоритмін жүзеге асыру екінші жартыжылдықта олардың санын 5 есеге жуық қысқартуға мүмкіндік берді», – деді министр.
Қазақстан Республикасы Кәсіподақтар федерациясының еліміздегі әлеуметтік-еңбек қатынастарын жетілдіру және еңбек дауларының алдын алу бойынша алдағы шаралар туралы бастамаларымен ҚРКФ төрағасы Сатыбалды Дәулеталин таныстырды.
ҚРКФ басшысы атап өткендей, көп жылдар бойы ең өзекті мәселе еңбеккер мен жұмыс беруші арасындағы кірістер мен шығыстарды қайта бөлудің әділетсіз жүйесі болып табылады.
«Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың мұғалімдер мен дәрігерлердің жалақысын, ең төменгі жалақы мөлшерін арттыру және сән-салтанатқа салынатын салықты енгізу жөніндегі ерікті бастамасы жағдайды өзгертудің жарқын мысалы болып табылады. Осыған байланысты ең төменгі жалақыны анықтау әдістемесін қабылдау, «Дамушы елдерді ерекше ескеру арқылы ең төменгі жалақыны белгілеу туралы» ХЕҰ-ның №131 Конвенциясын ратификациялау, жұмыс берушілердің жалақыны жыл сайынғы индексациялау бойынша міндеттемелерін заңнамалық тұрғыдан бекіту бойынша мәселелерді шешуді жеделдету қажет деп санаймыз», – деді Сатыбалды Дәулеталин.
Оның айтуынша, бұл шешімдер әрбір кәсіпорындағы кірістерді бөлу жүйесін өзгертуге мүмкіндік береді. ҚРКФ төрағасы мемлекет әрбір кәсіпорында тәртіптің сақталуын қадағалайтын бақылаушы ретінде әрекет ете алмайтынын атап өтті. Бұл қоғамдық бақылау саласында кәсіподақтардың құқықтарын кеңейту қажет дегенді білдіреді. Сондай-ақ, мемлекеттік еңбек инспекторларының санын айтарлықтай арттыру арқылы еңбек заңнамасының сақталуына мемлекеттік бақылауды күшейту маңызды.
ҚРКФ төрағасы атап өткендей, кәсіподақтар үшін елдегі әлеуметтік шиеленістің төмендемейтінін растайтын фактілер ерекше алаңдаушылық тудғызады. Еске сала кетейік, өткен жылы нақты сектор кәсіпорындарымен қатар жедел медициналық көмек, пошта бөлімшелері, кәсіби әскерилендірілген авариялық-құтқару қызметі және т.б. ұйымдарда еңбек даулары орын алған болатын. Кейбір жауапсыз жұмыс берушілер кәсіподақтар қоғамда туралы нарықтық бәсекенің табиғи әрекетіне кедергі келтіретін, өндіріс тиімділігін төмендететін реакцияшыл, антиконструктивті күш ретінде пікір қалыптастыруға әрекеттену фактілері анықталды.
«Осыған байланысты кәсіподақтар мен жұмыскерлер ешқашан әлеуметтік шиеленістің көзі болған емес және болып табылмайтынын жауапкершілікпен айтқым келеді. Дау-дамайлардың қайнар көздері жұмыскерлердің құқықтарының бұзылуы, олардың табысының жағдайы болып табылады, бұл барлық салада жүйелі проблемалардың бар екендігін көрсетеді. Кәсіподақтар федерациясы еңбек заңнамасына жұмыскерлердің талаптарын қою және еңбек дауларын шешу рәсімдерін жеңілдету, оның ішінде кәсіпорынның кәсіподағына бұл құқықты беру, келісім комиссиясын немесе еңбек арбитражын құрудан бас тартқаны үшін жұмыс берушілердің жауапкершілігін күшейту және қызметкерлердің талаптарын қарау бойынша келіссөздер жүргізу бөлімдеріне қатысты өзгертулер енгізу жөніндегі ұсыныстарымызды қайта қарауды қажет деп санайды. Бұл шаралар жағдайдың наразылық сипатын құқықтық алаңдағы келіссөздер үдерістерінің негізгі ағымына бағыттауға мүмкіндік береді. Еңбек дауларын қадағалау және алдын алу да маңызды. Осыған орай еліміздегі кәсіпорындарда Кәсіподақтар федерациясы «Еңбек консультацияларын» өткізуде. Осы акцияның ауқымын кеңейтіп, тиімділігін күшейту үшін бұл шараны 2023 жылдан бастап республикалық кәсіподақ бірлестіктерімен бірлесе отырып, Еңбек министрлігінің атымен өткізу қажет», – деді Сатыбалды Дәулеталин.
ҚРКФ басшысы еліміздің кәсіпорындарындағы өндірістік жарақат мәселесіне де назар аударды. Осы орайда спикер қайғылы оқиғалар бойынша «көш басында тұрған» «АрселорМиттал Теміртау» АҚ мысалға ала отырып, мемлекеттің араласу мәселесі пісіп-жетілгенін атап өтті.
«Мемлекет ғылыми ұйымдарды тарта отырып, газ-динамикалық құбылыстардың алдын алу жолдарын зерттеп, көмір шахталарындағы ықтимал қауіпті жағдайларды ертерек болжау үшін жұмыс берушілер нақты шаралар әзірлеу керек. Сондай-ақ, жұмыс берушіні өндірістік қорларды жаңартуға ынталандыру үшін салықтық жеңілдіктер жүйесін құруды және еңбек қауіпсіздігі мен еңбекті қорғау бойынша тиісті жағдайларды қамтамасыз етпегені үшін жұмыс берушінің жауапкершілігін заңнамалық деңгейде күшейтуді ұсынамыз», – деп жалғастырды ҚР Кәсіподақтар федерациясының төрағасы.
Сатыбалды Дәулеталин әлеуметтік әріптестік жүйесін дамыту туралы айта келе, әлеуметтік әріптестер тарапынан оң қадамдар жасалғанымен, әлеуметтік әріптестік жүйесінде жұмыс берушілердің толық өкілдік етуіне қатысты ұзаққа созылған белгісіздік өзекті проблемалық мәселе болып қалып отырғанын атап өтті.
«Сонымен қатар, біздің ойымызша, РҮК мен Бас келісімнің мәртебесін көтеру мәселесі әлдеқашан көтерілуі тиіс еді, себебі, бұл барған сайын тараптардың ниеті туралы мәлімдемеге айналып бара жатыр. Бас келісімде тараптардың, атап айтқанда, елдегі әлеуметтік стандарттарды қамтамасыз ету жөніндегі міндеттемелері мен жауапкершілігі қамтылуы тиіс», – деді ҚРКФ басшысы.
Сатыбалды Дәулеталин еңбек міндеттерін атқару кезінде денсаулығынан айырылған адамдардың мәселелері шешілмей тұрғанын, керісінше, сақтандыру заңнамасына енгізілген өзгерістерден кейін 2015 жылдан бері күрт өскенін еске салды. Бұл ретте ол Кәсіподақтар федерациясы Еңбек министрлігінің арнайы жұмыс тобының жұмысын қайта жандандыруды қолдайтынын атап өтті.
«Бұл ретте біз регресстердің проблемалық мәселелерінің кешенін шешуді жеделдету қажет деп санаймыз, оның ішінде: өмір мен денсаулыққа келтірілген зиянды өтеу үшін өмірлік сақтандыру төлемдерін қайтару (қазіргі шектеу – зейнеткерлік жас); 29%-ға дейін мүгедектік жағдайында сақтандыру ұйымдарының сақтандыру төлемдерін қамтамасыз ету; жұмыс істейтін кеншілер үшін – зейнет жасын төмендету», – деп түйіндеді ҚРКФ төрағасы.
Алқа жұмысын қорытындылай келе, Қазақстан Республикасының Премьер-министрі Әлихан Смайылов Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігіне бірқатар тапсырмалар жүктеп, шешімдер қабылдау және әлеуметтік-еңбек заңнамасын жетілдіру кезінде алқа отырысында Қазақстан Республикасы Кәсіподақтар федерациясы жариялаған бастамалар ескерілетінін атап өтті.
ҚРКФ медиаорталығы