27 шілдеде Алматы қаласындағы Кәсіподақтар орталығы үйлестіру кеңесінің кеңейтілген отырысы өтті.
Онлайн-отырысқа Қазақстан Республикасы Кәсіподақтар Федерациясының Төрағасы Сатыбалды Даулеталин, төрағаның бірінші орынбасары Мұхтар Тінікеев және кеңесшісі Біржан Нұрымбетов, Алматы қаласы Кәсіподақтар орталығының төрайымы Зәуреш Өмірбаева сондай-ақ қаладағы кәсіподақ ұйымдарының өкілдері қатысты.
Алматы қаласы Кәсіподақтар орталығының төрағасы Зәуреш Өмірбаева федерацияның 2020-2025 жылдарға арналған Стратегиясында қойылған міндеттерді орындау туралы бірінші жартыжылдықтағы аумақтық кәсіподақтар бірлестігінің қызметі туралы атап айтқанда, әлеуметтік әріптестікті дамыту, еңбек дауларының алдын алу және шешу, еңбек қауіпсіздігі мен лайықты жалақы және кәсіподақ қозғалысын ұйымдастырушылық күшейту туралы есеп берді.
Кәсіподақтар орталығының мәліметтері бойынша, қаланың кәсіпорындары мен ұйымдарында 11 филиал мен 11 жергілікті кәсіподаққа біріктірілген 715 бастауыш кәсіподақ ұйымы жұмыс істейді. Осылайш 200 мың кәсіподақ мүшелерінің әлеуметтік-экономикалық мүдделері мен еңбек құқықтары кәсіподақтардың қорғауына алынды, қаланың кәсіпорындары мен ұйымдарының жалдамалы жұмысшыларын кәсіподақ мүшелігімен қамту 23% құрайды.
Зәуреш Өмірбаеваның айтуынша, 20 сәуірде Алматы қаласының Кәсіподақтар орталығы 2021-2023 жылдарға арналған Өңірлік үшжақты келісімге қол қойды.
«Алматы қаласында жұмыс істеп тұрған кәсіпорындардың ұжымдық шарттарымен қамтылуы 35,8%, ал орташа республикалық көрсеткіш 47,6% құрайды. Кәсіподақ ұйымдары бар жерде барлық жерде сапалы ұжымдық шарттар жасалады. Біз жасалған ұжымдық шарттар мазмұнының сапасын жақсарту бойынша жұмыс істеп жатырмыз. Ол үшін жергілікті «Энергия» кәсіподақ ұйымының оң тәжірибесі таратылуда. Ұжымдық шарттарға, жұмыс берушінің пандемия кезінде кәсіпорындардың жұмысын ұйымдастыру, жұмысшылардың жаппай жұмыстан шығарылуын болдырмау, жұмыс істейтін көп балалы аналардың және аз қамтылған отбасылардың материалдық жағдайын жақсартуға бағытталған шараларды қабылдау туралы актілерге түзетулер енгізілді. 2021 жылдың 1 шілдесіндегі жағдай бойынша қалада жұмыс істеп тұрған 75 888 кәсіпорын үшін 27 137 ұжымдық шарт жасалды және тіркелді. Бұл мәселеде барлық дерлік ірі (95,4%) және орта кәсіпорындар (100%) ұжымдық шарт жасасты, қазір біз шағын кәсіпорындармен жұмыс істеудеміз (34,5%)», – деді Зәуреш Өмірбаева.
Еңбек қауіпсіздігін қамтамасыз ету мәселесінде төрайым атап өткендей, Кәсіподақ орталығы әлеуметтік әріптестермен бірге 2021-2023 жылдарға арналған «Қауіпсіз жұмыс» аймақтық бағдарламасын әзірледі және қабылдады.
«2021 жылдың 6 айында қалада 41 апат болды (оның ішінде жеңіл – 24, ауыр – 15, кісі өлімімен аяқталғаны – 3), 42 адам жарақат алды. 41 апаттың тек 6 жағдайында ғана кәсіпорында кәсіподақ ұйымдары бар болып шықты. Осы жағдайлардың бәрінде кәсіподақ комитеттері апатты тергеуге қатысты. Кәсіподақтар жұмыс істейтін кәсіпорындарда еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау бойынша 582 өндірістік кеңес құрылды, онда 815 техникалық еңбек инспекторлары бақылауды жүзеге асырады», – деді Алматыдағы Кәсіподақтар орталығының төрайымы.
Сонымен қатар, Зәуреш Өмірбаева шешуді қажет ететін шұғыл проблемалар туралы хабарлады.
«Оң шешімін таппаған сұрақтар бар. Әңгіме мектептердің кітапханашыларының, мектептердің, балабақшалар мен колледждердің әкімшілік-техникалық персоналының, энергия беруші ұйымдардың қызметкерлерінің, әлеуметтік қызметтердің қосалқы персоналының, сондай-ақ спорт мекемелерінің медицина қызметкерлерінің, мәдениет қызметкерлерінің жалақысын көтеру және тағы да басқа мәселелер», – деді Зәуреш Өмірбаев.
Кездесу барысында «Ұстаз» жергілікті кәсіподақ ұйымының төрағасы Серікжан Байгуттинов, білім беру саласы қызметкерлерінің салалық кәсіподағы филиалының қалалық кәсіподақ ұйымының төрайымы Галина Саматокина, «Сенім» салалық кәсіподағы филиалының төрағасы Алмас Несіпқалиев, «Алматы халықаралық әуежайы» жергілікті кәсіподақ ұйымының төрағасы Данияр Алтыбаев, Теміржол, автомобиль, әуе және су көлігі салалық кәсіподақ филиалының төрағасы Нұржан Асқарбаев баяндама жасады.
Кәсіподақ ұйымдарының жұмыс нәтижелерін тыңдағаннан кейін Кәсіподақтар Федерациясының төрағасы Сатыбалды Дәулеталин Алматы қаласы кәсіподақтарының қызметіне оң баға беріп, еңбек адамының мүдделерін алға жылжытуда қалалық кәсіподақ белсенділерін бірлікке шақырды.
Сатыбалды Дәулеталин Кәсіподақтар федерациясының жұмысшылардың әл-ауқатын жақсартудың басым бағыттарына кеңінен тоқталды.
«Басты мәселе – сіздер кәсіподақтар федерациясының қызметіндегі өзгерістерді қаншалықты көріп отырсыздар.
Бізде демократиялық принциптер мен алқалы шешім қабылдауға негізделген қызметтің жаңа форматы пайда болды. Бұл үшін ҚРКФ Бас кеңесінің жұмысы жаңа тәсілмен құрылымдалды. Бас кеңес 6 тұрақты комиссияға бөлінген, оларды салалық кәсіподақ өкілдері басқарады. Олар бастауыш кәсіподақ ұйымдарының өкілдері мен сарапшыларды кеңінен тартып, Бас кеңестің қарауына ұсынылатын мәселелерді талқылай отырып, күн тәртібін қалыптастырады. Бұл кәсіподақ қозғалысының проблемаларын сындарлы түрде шешуге мүмкіндік береді », – деді ҚРКФ төрағасы.
Ол сондай-ақ Атқару комитетінің жаңа құрамын еске түсірді, оның 70% -ы салалық кәсіподақтардың, ҚРКФ-ның Еңбеккер әйелдер жөніндегі комиссиясының және Келешек жастар кеңесінің өкілдері.
ҚРКФ төрағасы әлеуметтік әріптестік шеңберінде жұмысшылардың мүдделерін қорғау мәселелеріне ерекше назар аударды.
«Биылғы жылдың 12 наурызында Бас келісімге қол қойылды, онда біз жұмысшыларды қорғау үшін маңызды мәселелерді, соның ішінде жалақы мәселелерін қорғай алдық. Қазіргі уақытта, Еңбекақы төлеу федерациясының қатысуымен Ең төменгі жалақыны арттыру, ХЕҰ-ның №131 конвенциясын ратификациялау және Еңбек кодексінде жалақыны жыл сайынғы индекстеу жөніндегі нормаларды бекіту бойынша шараларды әзірлеу бойынша жұмыс тобы құрылды»,-деді «Сатыбалды Дәулеталин.
Сонымен бірге ол ең төменгі жалақы деңгейі орташа айлық жалақының 50% -ына сәйкес келуі керек деп атап өтті.
«Егер қазір елдегі орташа жалақы 206 мың теңгені құраса, онда ең төменгі жалақы 103 мың теңгені құрауы керек. Оның үстіне біз жылдар бойы өзгермеген «Негізгі жалақы» сияқты тұжырымдаманы ауыстыруды талап етеміз», – деді Кәсіподақтар федерациясының төрағасы.
Ол жалақы индекстеуін заңнамалық тұрғыдан бекітудің маңыздылығын бірінші кезектегі міндеттердің қатарында атап өтті.
«Ұжымдық келісімдерді реттеу аясында жалақыны индекстеу мәселелері тиімсіз шешілуде. Елімізде қолданыстағы 148 мың ұжымдық шарттың тек 10% -ында ғана индекстеу қарастырылған. Заңмен бекіту жұмысшылардың еңбек ету сапасын бірнеше сатыға жақсартуға мүмкіндік береді», – деді Сатыбалды Дәулеталин.
ҚР Кәсіподақтар федерациясының төрағасы атап өткендей, жалақы мәселелері еңбек дауларының негізгі себептерінің бірі болып табылады.
«Жыл басынан бері елде 47 еңбек дауы тіркелді. Еңбек даулары болған көптеген кәсіпорындарда кәсіподақтар жоқ. ҚРКФ және оның мүшелік ұйымдары келіссөздердің барлық процестеріне қатысты, бұл дауларды ерте шешуге ықпал етті. Барлық еңбек дауларының 80% -ында жұмысшылардың талаптары қанағаттандырылды және жалақы көтерілді. Біз әрқашан жұмысшылардың жағындамыз. Барлық туындаған даулар стихиялық сипатта болды, өйткені заңдылық шеңберінде ереуілдер өткізу күрделі, бұл қолданыстағы заңнаманың дамымағандығының және ұжымдық еңбек дауларын шешуге сәйкес келмейтіндігінің дәлелі болып табылады. Ұжымдық еңбек дауын қарау рәсімін жеңілдету қажет. Кәсіподақтарға ереуіл жариялау туралы талап қою құқығын беру керек, және бұл біздің жауапкершілікті мойнымызға алып, заң саласында әрекет етуге дайын екенімізді көрсетеді. Бұл бізге әлеуметтік диалог орнатуға мүмкіндік береді », – деді ҚРКФ басшысы.
Оның айтуынша, еңбек дауларының тағы бір себебі – бұл жұмыс берушінің жұмысшылармен әлеуметтік диалог жүргізуге құлықсыздығы. «Ішкі өндірістік дау әлеуметтік кеңістікке ауысады және ол басқа формаға ауысады. Жұмыс берушілер кәсіподақтар мен жұмысшылардың тең құқылы әріптестер, олармен диалог жүргізу және әлеуметтік әріптестік орнату қажет екенін түсінуі маңызды. Тұтастай алғанда жұмыс берушілер барлық жұмыс берушілердің позициясын білдіре алатын бірлестік ретінде әлі қалыптаспаған. Үшжақты әлеуметтік әріптестік, өкінішке орай, әлі күнге дейін екі тараптың негізінде жұмыс істейді. Мемлекет жұмыс берушілер бірлестігінің болуына, сондай-ақ әлеуметтік әріптестіктің толыққанды қатысушысы ретінде кәсіподақтардың рөлін күшейтуге көмектесуі керек », – деді Сатыбалды Дәулеталин.
Проблемалық мәселелердің қатарында ол еңбек заңнамасының сақталуына мемлекеттік бақылаудың әлсіз деңгейін де атап өтті. «Бүгінгі күні мемлекеттік еңбек инспекторларының саны небәрі 256 адамды құрайды. 23 мың қызметкерге 1 инспектор. Ал ХЕҰ-ның ұсынымдарына сәйкес функцияларды тиімді жүзеге асыру үшін олардың саны 10 мыңнан аспайтын қызметкерге 1 инспекторды құрауы керек. Қазақстандағы мемлекеттік еңбек инспекторлары жылына тексерістермен тек 3% кәсіпорындар мен ұйымдарды қамтып отыр. Сонымен қатар, бүгінгі күні мемлекеттік еңбек инспекторларының жұмысына көптеген шектеулер бар, бұл оларға мемлекеттік бақылау функцияларын толық жүзеге асыруға мүмкіндік бермейді. Кәсіподақтар федерациясы бірнеше рет мемлекеттік еңбек инспекторларының мәртебесі мен өкілеттіктерін арттыру, олардың санын өңірлерде халықаралық стандарттарға сәйкес деңгейге дейін арттыру және еңбек инспекциясын Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігіне беру туралы бастама көтерді. Еңбек заңнамасының сақталуына мемлекеттік бақылауды күшейту қажет. Сонымен қатар, еңбек саласындағы өзгерістер мен жүйелі жұмыс қажеттілігін ескере отырып, біз бұл мәселемен жүйелі түрде айналысатын жеке Еңбек министрлігін құруды қажет деп санаймыз», – деп атап өтті кәсіподақтар федерациясының төрағасы Сатыбалды Дәулеталин.
ҚРКФ басшысы өз сөзінде қатысушыларға Кәсіподақтар Федерациясының халықаралық ынтымақтастық аясындағы жетістіктері туралы ақпарат берді және кәсіподақтардың жобалық қызметі туралы айтты.
ҚРКФ басшысы Үйлестіру кеңесінің отырысы аясындағы жаңа форматтағы кездесулердің маңыздылығын атап өтіп, бұл жұмыс жалғасатынын айтты.