28 желтоқсанда Кәсіподақтар федерациясының ұйымдастыруымен «Кәсіподақтардың құқық қорғау қызметі» тақырыбында халықаралық дөңгелек үстел өтті. Шара Халықаралық еңбек ұйымының қолдауымен «Қазақстан Республикасы кәсіподақтар федерациясының Заң клиникасы мен заң қызметін күшейту» атты бірлескен жоба аясында ұйымдастырылды.
Оған ҚРКФ төрағасының бірінші орынбасары Мұхтар Тінікеев, ҚРКФ төрағасының орынбасары Гүлнар Жұмагелдиева, ХЕҰ-ның Шығыс Еуропа және Орталық Азия бойынша жұмысшылар қызметі жөніндегі бас маман Гоча Александрия, сондай-ақ ҚРКФ мүшелік ұйымдары мен Армения, Грузия, Израиль, Латвия, Өзбекстан ұлттық кәсіподақтарының өкілдері қатысты.
Дөңгелек үстелге заң қызметін көрсетуде тиімді тәжірибесі бар Армения, Грузия, Израиль, Латвия, Өзбекстан елдерінің мысалында кәсіподақтардың құқық қорғау әлеуетін дамыту бойынша тәжірибе алмасу өтті.
Қатысушыларға арналған алғы сөзінде ҚРКФ төрағасының орынбасары Гүлнар Жұмагелдиева ҚРКФ-ның 2020-2025 жылдарға арналған Стратегиясын іске асыру шеңберінде Кәсіподақтар федерациясының құқық қорғау қызметін күшейту шаралары туралы айтты.
«Биыл біз «Заң клиникасын» құрдық, оның негізгі мақсаты кәсіподақ мүшелеріне еңбек және кәсіподақ заңнамасы, сондай-ақ еңбек тәртібін және азаматтардың әлеуметтік құқықтарын бұзу саласындағы әкімшілік және қылмыстық заңнама бойынша тегін заңгерлік кеңес беру болып табылады», – деді Гүлнар Жұмагелдиев.
Оның айтуынша, аймақтарда Заң клиникасының филиалдары ашылған, олардың базасында «Татуласу орталығы» татуластыру орталықтары мен Қоғамдық қабылдаулар жұмыс істейді.
«2018-2021 жылдар аралығында Татуласу орталықтарында 18 276 заң кеңесі беріліп, 6087 әлеуметтік-еңбек дауы қаралды», – деді ҚРКФ төрағасының орынбасары.
Сонымен қатар, Гүлнар Жұмагелдиева ҚРКФ-ға мүше ұйымдардың құқық қорғау қызметі туралы айтты.
«Биылғы жылдың 9 айында аумақтық кәсіподақ бірлестіктері 1212 кәсіподақ мүшелеріне құқықтық көмек көрсетті, оның ішінде 83 дау татуластыру комиссияларында, 20 дау сотта қаралды, 9 талап-арыз қанағаттандырылды, 65 кәсіподақ мүшесі жұмысқа қайта алынды. Медиация рәсімі арқылы өңірлерде 1045 проблемалық мәселе шешілді», – деп атап өтті Гүлнар Жұмагелдиева.
Сонымен бірге, ол ҚРКФ мен ХЕҰ бірлескен жобасы аясында заң қызметінің тиімділігін арттыру мәселелеріне ерекше назар аударды.
«Жоба аясында біз сот тәжірибесін және еңбек дауларын шешуге қатысуды, заңнамалық түзетулерді дайындауды қоса алғанда, заңгерлік қызмет саласын талдадық. Халықаралық сарапшылар ҚРКФ Заң клиникасының құқықтық қызметтерін көрсетуіне баға берді», – деп атап өтті ҚРКФ төрағасының орынбасары.
Қазақстан Республикасы Кәсіподақтар Федерациясының құқықтық қорғау құрылымын күшейту бойынша тиімді ұсынымдар әзірлеудің маңыздылығын өз сөзінде ХЕҰ-ның Шығыс Еуропа және Орталық Азия бойынша Бюро қызметкерлерінің қызметі жөніндегі бас маманы Гоча Александрия атап өтті.
Ол ХЕҰ кәсіподақ ұйымдарының әлеуетін нығайтуға және ұлттық кәсіподақ орталықтарымен ынтымақтастыққа ерекше көңіл бөлетінін атап өтті.
«Қазақстан Республикасының Кәсіподақтар Федерациясы біздің көптен бергі серіктесіміз. Жақында Қазақстан Республикасы Кәсіподақтар федерациясының делегациясы жұмыс сапарымен Женевада болды. ҚРКФ басшылығы мен ХЕҰ басшылығы арасындағы келіссөздер барысында Кәсіподақтар федерациясының құқықтық қорғау құрылымын нығайтуға және ҚРКФ-ның жаңадан құрылған Заң клиникасын дамытуға қолдау көрсетуге бағытталған бірлескен іс-шаралар өткізу идеясы туды. Біз осы мәселеде тәжірибесі мол мамандарды шақырдық. Біз Қазақстан Республикасы Кәсіподақтар Федерациясының Заң клиникасына назар аудара отырып, құқықтық қорғау құрылымын нығайту бойынша құнды ұсыныстар алатынымызға сенімдімін», – деді Гоча Александрия.
«Гистадрут» Израильдің Жалпы Еңбек Федерациясы Халықаралық департаментінің бас директоры Петер Лернер өз сөзінде еңбекшілердің құқықтық қорғалу деңгейін күшейту тұрғысынан кәсіподақ тәжірибесімен алмасудың маңыздылығын атап өтті.
«Бүгін біз ғасырдан астам уақыт бойы жұмыс істеп келе жатқан Израиль Еңбек Федерациясының тәжірибесімен бөліскіміз келеді. Біздің ұйым біраз өзгерістерге ұшырады, алдымызда көптеген қиын міндеттер тұрды. Біздің серіктестігіміз жоғары кәсібилікпен және сындарлы диалогпен ерекшеленеді деп есептейміз», – деді Петер Лернер.
Израильдің «Гистадрут» Жалпы еңбек федерациясындағы Хаттама және халықаралық бөлім қызметкері Жасмин Виртс Қазақстанның Кәсіподақтар федерациясының құқықтық қызметін талдау негізінде ҚРКФ Заң клиникасын дамыту бойынша бірқатар ұсыныстарын айтты.
Жасмин Виртс атап өткендей, бірінші ұсыныс ҚРКФ Заң кеңесінің ішкі бөлімі, Кәсіподақтарға арналған заң кеңесі бөлімі және Заң клиникаларында жұмысшыларға кеңес беру бөлімі атты үш заң бөлімін құруға бағытталған.
«Ішкі заңгерлік кеңес беру бөлімінің толығымен тәуелсіз және объективті әрекет ете алуы өте маңызды. Заң клиникаларында кеңес беру бөлімі жеке тұлғаларға арналған», – деп түсіндірді «Гистадрут» сарапшысы.
Заң клиникаларының қызметкерлерін кәсіби даярлау саласында да ұсыныстар берілді. Мамандарды жылына 2 рет оқыту ұсынылады.
Сонымен қатар, заң клиникаларында кадрлық жағдайды әртүрлі аймақтардағы жұмыс көлеміне бейімдеудің маңыздылығы атап өтілді.
Жасмин Виртстің айтуынша, Қазақстан Республикасы Кәсіподақтар федерациясына белгілі бір аймақтағы әлеуметтік-еңбек мәселелерінің деңгейіне қарай Заң клиникаларының филиалдарындағы қызметкерлерді ұтымды бөлуді қамтамасыз ету қажет.
«Проблемалық мәселелер деңгейі жоғары аймақта біз штатты көбірек бөлуді ұсынамыз. Жұмысшылар жақсы жалақымен қамтамасыз етілуі қажет. Ай сайынғы есеп келісімдер туралы есеп, шағымдардың жай-күйі және ағымдағы жұмыс туралы есеп сияқты салаларда жасалуы керек», – деп кеңес берді сарапшы.
Жасмин Виртс қоғамдағы ақпараттық-түсіндіру жұмыстарының деңгейін көтеруге ерекше мән берді. Әңгіме заң клиникаларының қызметтерін жарнамалау, брошюраларды тарату, сондай-ақ веб-сайттар мен әлеуметтік желілерде сәтті тәжірибелердің мысалдарын жариялау туралы болып отыр.
Бірқатар ұсыныстар заң көмегін көрсету шарттарын нақты реттеуге арналған.
«Кәсіподақ мүшелері мен басқа жұмысшылар арасында ҚРКФ заң клиникаларында кеңес алудың шарттары мен құқықтарын ажырата білу қажет. Мүшелік жарна төлейтін азаматтар тегін кеңес алуға құқылы болуы керек. Кәсiподақ мүшелiгi жоқ қызметкерлер ҚРКФ мүшелiгiне қосылуы және ай сайынғы ең төменгi бiлiктiлiк мерзiмiнде жарна төлеуi керек. Халықтың белгілі бір топтарына әлеуметтік жағдайына қарай жеңілдіктер беру ұсынылады», – деді Жасмин Виртс.
Ол жаңа кәсіподақ мүшелеріне қызметкер ҚРКФ-ға қабылданған сәттен бастап 18 ай ішінде ақылы заң көмегін көрсетудің орындылығы туралы пікірін білдірді.
«Гистадрут» сарапшыларының ұсыныстары арасында орталықтандырылған ақпараттық қызмет көрсету орталығын құру, барлық заңгерлік клиникалар арасында сұраныстардың электронды маршрутизациясын енгізу және сұраныстарды тақырыптар бойынша автоматты түрде бөлуді енгізу қажеттігі айтылды.
«Заң клиникасының барлық жұмысын цифрландыру қажет. Бұл маңызды ақпаратты беруді синхрондауға және сұраныстарды өңдеуді бақылауға көмектеседі. Бұл шаралар қызметкерлердің ақпаратқа қол жеткізуіне жол ашады, соның ішінде өтініш берушінің жұмыс орны туралы ақпаратты жылдам алуға және оның кәсіподаққа тиесілігін анықтауға мүмкіндік береді», – дейді Жасмин Виртс.
Сондай-ақ, сот органдарына балама ретінде әрекет ететін ұйым ішіндегі еңбек дауларын қарау үшін Заң клиникалары жанынан төрелік сот құру мүмкіндігін қарастыру ұсынылды.
ҚРКФ Құқықтық қамтамасыз ету және халықаралық ынтымақтастық департаментінің директоры Тимур Нұғыманов қатысушыларды Қазақстан Республикасы Кәсіподақтар федерациясының заң қызметінің тәжірибесімен таныстырды.
«Заң клиникасы мен оның филиалдарының негізгі мақсаты кәсіподақ мүшелеріне олардың әлеуметтік-еңбек саласындағы құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау, қолдану және жүзеге асыруда практикалық, тегін заңгерлік көмек көрсету, сондай-ақ кәсіподақ ұйымының қызметкерлеріне қажетті құжаттарды, арыздарды, мемлекеттік органдарға арыздарды және сотқа талап арыздарды дайындауда құқықтық көмек көрсету болып табылады», – деді Тимур Нұғыманов.
Ол құрамына «Татуласу орталығы» татуластыру орталығы мен Қоғамдық қабылдау бөлмесі кіретін Заң клиникасының құрылымын түсіндірді.
«Татуласу орталығы арқасында тараптардың өзара тиімді келісімге келуі қоғамдағы жанжал деңгейін төмендетуге ықпал етеді. Қоғамдық қабылдау бөлмесінің міндеттеріне өтініштерді қарау, қолданыстағы еңбек заңнамасын түсіндіру, азаматтардың өтініштерін жедел қарауға көмектесу кіреді. Қоғамдық қабылдауда азаматтарды Заң клиникасының қызметкерлері ғана емес, Қазақстан Республикасы Парламенті мен облыстық мәслихат депутаттары да қабылдайды», – деді департамент директоры.
Сондай-ақ, ол азаматтардың еңбек құқықтарын қорғаудың заңнамалық ерекшеліктеріне, келісім комиссияларында дауларды құқықтық қамтамасыз ету бойынша кәсіподақ шараларына және еңбек дауларын қараудың басқа да ерекшеліктеріне тоқталды.
Латвия кәсіподақтарының (LBAS) құқықтық тәжірибесін қатысушыларға Латвия кәсіподақтарының құқықтық қызметі саласындағы сарапшысы Наталья Прейса таныстырды.
«Латвияның еркін кәсіподақтар конфедерациясы 1990 жылы құрылған және бүгінде ұлттық деңгейдегі жалғыз әлеуметтік серіктес болып табылады. LBAS бүкіл Латвия бойынша 80 000-ға жуық қызметкердің мүддесін білдіреді және экономиканың әртүрлі секторларының 20 салалық ұйымын біріктіреді», – деді Наталья Прейса.
Бұл ретте ол қызметкерлерді қаржылық қамтамасыз ету түрлі қаржы көздері есебінен жүзеге асырылатынын, мүшелік жарна кәсіподақ ұйымының барлық шығындарының 30 пайызға жуығын жабатынын атап өтті.
«LBAS құқықтық қолдау платформасы Мемлекеттік еңбек инспекциясы жүзеге асыратын Еуропалық әлеуметтік қолдау қорының «Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау заңнамасын практикалық қолдану мен мониторингілеуді жетілдіру» жобасына негізделген. Бұл жобаны қаржыландыру Латвия еркін кәсіподақтар конфедерациясы үшін де, Латвия жұмыс берушілер конфедерациясы үшін де бірдей жүзеге асырылады. Жоба аясында кеңестер еңбек даулары, еңбекті қорғау және тағы да басқа мәселелер бойынша жүргізіледі», – деп атап өтті Наталья Прейса.
Ұсыныс ретінде ол ҚРКФ Заң клиникасының кадрлық әлеуетін күшейту, еңбек құқығы бойынша конференциялар мен оқыту іс-шараларын, соның ішінде халықаралық сарапшылардың қатысуымен тұрақты түрде өткізу қажеттігін айтты.
Кәсіподақтардың құқықтық қызметі саласындағы сарапшысы Тамар Сурмава Грузия кәсіподақтар бірлестігінің жұмыс тәжірибесімен бөлісті.
Оның айтуынша, Грузия кәсіподақтар қауымдастығының құрамына 21 салалық кәсіподақ кіреді. Кәсіподақ мүшелерінің саны 150 мың адам.
«Грузия кәсіподақтар қауымдастығы қызметінің негізгі бағыттары – заңгерлік көмек және кеңес беру, ақпараттық-насихаттау, заң шығару қызметі, түсіндіру жұмыстары, ұжымдық келісімдер және медиация, ғылыми-зерттеу қызметі, халықаралық ынтымақтастық», – деді Тамар Сурмава.
Баяндамашы атап өткендей, кәсіподақтар қауымдастығы жылына 10 мыңға жуық консультация өткізеді. Заң бөлімі жылына 500-ге жуық талапкердің мүддесін білдіреді.
«Нормативтік-құқықтық базаны жетілдіру мақсатында Еңбек кодексіне, «Еңбекті қорғау және еңбек инспекциясы туралы», «Мемлекеттік қызмет туралы» заңдарға өзгерістер мен толықтырулар енгізу бойынша ұсыныстар әзірленуде. Заң департаменті Грузия Парламентінің комитеттеріндегі тыңдауларға, Әлеуметтік әріптестік жөніндегі үшжақты комиссияның жұмыс тобы отырыстарына және еңбек заңнамасын жетілдіруге бағытталған басқа да отырыстарға қатысады. Заң департаментінің адвокаттары Грузия адвокаттар алқасының Еңбек комитетінің мүшелері болып табылады. Заң департаменті ұжымдық келіссөздер мен медиация процестеріне белсенді қатысады және тиісті филиалдарға құқықтық көмек көрсетеді», – деді Тамар Сурмава.
Кездесу барысында Армения кәсіподақтары конфедерациясының құқық қорғау қызметі туралы Армения кәсіподақтарының құқықтық қызметі саласындағы сарапшысы Елен Манасерян әңгімелеп берді.
Оның айтуынша, АКК Заң департаментінің қызметі құқықтық білім беру және тегін заң көмегін көрсету арқылы еңбек және әлеуметтік мәселелерді шешуге бағытталған.
ҚРКФ Заң клиникасын дамыту бойынша ұсынымдарында сарапшы нақты еңбек дауларын шешуде тәжірибе алмасудың, психологтарды, заңгерлерді және медиаторларды оқытуды ұйымдастырудың, сондай-ақ қоғаммен және БАҚ-пен байланысты нығайтудың маңыздылығын атап өтті.
Дөңгелек үстел аясында Өзбекстан кәсіподақтар федерациясының құқықтық жұмысының негізгі бағыттары туралы ӨКФ Заң клиникасының үйлестірушісі Гузаля Рзаева айтып өтті.
«Өзбекстан кәсіподақтар федерациясы жанындағы Заң клиникасы Дүниежүзілік банктің қолдауымен 2015 жылы құрылған. ӨКФ жанындағы заң клиникасында 16 заңгер, 30 волонтер және 28 маман бар. 14 аймақтық филиалда 2 заңгер жұмыс істейді. Заң клиникасы өтініш білдіргендердің барлығына тегін заңгерлік көмек көрсетеді. Кәсіподақ мүшелеріне еңбек дауларын шешуде практикалық көмек беріледі. Кәсіподақ мүшелері емес тұлғаларға азаматтық, отбасылық, қылмыстық және экономикалық мәселелер бойынша консультациялық көмек көрсетіледі. 2015 жылдың басынан бері Заң клиникасына 49 146 өтініш түсті», – деді Гузаля Рзаева.
Маманның айтуынша, заң клиникасының қызметі туралы жыл сайын ауқымды ақпараттық науқан өткізіліп, оның аясында арнайы телебағдарлама жасалады, телеарналарда бейнероликтер көрсетіледі, СМС хабарламалар жіберіледі және ақпараттық постерлер таратылады.
Талқылау нәтижесінде дөңгелек үстелге қатысушылар жұмысшылардың әлеуметтік-еңбек құқықтарын қорғаудың құқықтық құралдарын әзірлеудің маңыздылығын атап өтті және кәсіподақ ұйымдарының заң қызметтерінің әлеуетін арттыруға бағытталған ұсыныстарды қабылдады.
ҚР Кәсіподақтар федерациясының Медиа орталығы