«Қазақстандағы еңбек нарығының тұрақтылығы» тақырыбындағы онлайн-көрсетілімге қатысушылар ағымдағы дағдарыстардың экономика мен еңбек нарығына әсерін талқылады.
Халықаралық еңбек ұйымының, Қазақстан Республикасы Кәсіподақтар федерациясының өкілдері және әлеуметтік әріптестер жаһандық экономикалық дағдарыс жағдайында Қазақстанның еңбекке қабілетті халқын қолдаудың өзекті аспектілері бойынша пікір алмасты.
Қатысушыларға арнаған сөзінде ХЕҰ Мәскеудегі бюросының жұмыспен қамту жөніндегі бас маманы Казутоши Чатани дағдарыс салдарын еңсеру және ұзақ мерзімді перспективада еңбек нарығының тұрақтылығын нығайту бойынша алдағы қадамдар мен жедел шараларды әзірлеудің маңыздылығын атап өтті.
Оның айтуынша, ХЕҰ халықаралық сарапшылары Филип Эггер, Дункан Кемпбелл және Пер Роннас еңбек нарығындағы құрылымдық өзгерістерді анықтауға және ағымдағы дағдарыстардың Қазақстан экономикасына әсерін анықтауға бағытталған зерттеу жүргізген.
Зерттеуді таныстыра отырып, ХЕҰ халықаралық сарапшысы Филип Эггер атап өткендей, геосаяси жағдайдың тұрақсыздығы азық-түлік пен энергия бағасының өсуіне кері әсерін тигізіп, ақша-несие саясатының қатаңдауына және валюта бағамының құбылмалылығына әкелді.
«Ел бидайдың негізгі өндірушісі болғанына қарамастан, азық-түлік бағасы күрт өсті – 2022 жылдың сәуірінде 2021 жылдың сәуірімен салыстырғанда 18 пайызға», – деді Филип Эггер.
Құрылымдық қайта құру туралы айта келе, спикер жалақының жоғары теңсіздігі мәселесіне тоқталып, өнімді жұмыс орындары мен біліктіліктерді құрудағы айтарлықтай олқылықты атап өтті.
«Экономика секторлары мен өңірлер арасындағы жалақыдағы жоғары теңсіздік, 2020 жылы және әсіресе 2022 жылдың қаңтарында өскеніне қарамастан, ең төменгі жалақы 2022 жылы орташа жалақының 21 пайызын құрайды», – деп атап өтті ХЕҰ сарапшысы.
Оның айтуынша, мәселе де өнімді жұмыс орындарының ашылуының әлсіз жүруі.
ҚР Кәсіподақтар федерациясы төрағасының орынбасары Гүлнар Жұмагелдиева өз кезегінде жалақыдағы теңсіздік мәселесінің бар екенін растады.
«Қазіргі уақытта ең төменгі жалақы шынымен де орташа жалақыдан әлдеқайда артта қалуда. Әлеуметтік әріптестермен бірлесе отырып, біз бұл мәселені қазіргі Бас келісімде көрсеттік. Шағын кәсіпкерлікті дамытуға, қызметкерлердің кәсіби біліктілігін арттыруға көшу қажеттігіне де назар аудардық. Еңбек министрлігі бұл жұмысты кезең-кезеңімен жүзеге асыруда», – деді Гүлнар Жұмагелдиева.
Сарапшыларға зерттеу үшін алғыс айта отырып, ол цифрлық технологияларды енгізуге байланысты жұмыспен қамтудың жаңа нысандарының пайда болуын егжей-тегжейлі зерттеудің өзектілігін де атап өтті.
ҚРКФ Әлеуметтік-экономикалық қатынастар және әлеуметтік әріптестік комитетінің төрағасы Сәруар Кенжеболат зерттеу нәтижелерін тыңдап, өзін-өзі жұмыспен қамтыған халық деңгейінің өсу мәселесіне қатысты пікірін білдірді.
«Өзін-өзі жұмыспен қамтығандар азайып барады. Оның үстіне, жалпы алғанда, жұмыспен қамту және өзін-өзі жұмыспен қамту, оның ішінде ауыл шаруашылығынан басқа салаларға – негізінен саудаға ағылып жатқанын көруге болады. Қазақстандағы сауда дәстүрлі түрде соңғы бірнеше жылдағы ең ірі сектор болды – өнеркәсіп пен ауыл шаруашылығынан озып, жалпы ішкі өнімнің 17%-ға жуығы болды. Ауыл шаруашылығының өзі экономиканың маңызды саласы болғанымен, ЖІӨ-нің айтарлықтай төмен үлесін – шамамен 5%-ды қамтиды және тиісінше халықтың табысы төмен болады», – деп атап өтті Сәруар Кенжеболат.
Оның айтуынша, Қазақстандағы табысы ең жоғары салалар – өндіруші өнеркәсіп пен қаржылық операциялар.
«Алайда, бұл екі сектор жалпы жұмыспен қамтудың салыстырмалы түрде аз үлесін алады, бұл сәйкесінше аймақ бойынша да, сала бойынша да, жеке кәсіптер бойынша да кірістердің бөлінуіне әкеледі», – деді ҚРКФ комитетінің төрағасы.
Сонымен бірге, ол Кәсіподақтар федерациясының заңнамалық деңгейде осындай теңсізідктерді ескеретін және осы табыстардағы алшақтықты қысқартатын бірқатар бастамаларды алға тартып жатқанын айтты.
«Заң негізінде мұндай үлкен алшақтыққа жол бермеу үшін жүйелі түрде шарттарды қоюға болады. Кейбір кәсіптердегі артықшылық жиырма есеге жетеді», – дейді Сәруар Кенжеболат.
Жұмыс берушілер ұлттық конфедерациясының бас директоры Айдос Әбіханов еңбек нарығына оң әсерге жұмыс берушінің әлеуметтік міндеттемелерінің ауқымын кеңейту арқылы қол жеткізуге болады деп есептейді.
«Қазақстанда инвестициялық жобаларды жүзеге асыру үшін мемлекет тарапынан бірқатар преференциялар бар. Дегенмен, өкінішке қарай, соңғы уақытта бұл преференциялар экономикалық мәселелерден бөлек, ешқандай әлеуметтік және еңбек кепілдіктерін қамтымайды. Сондықтан Конфедерация жұмыс берушінің әлеуметтік жауапкершілігі деңгейін арттыру мәселесіне бастамашылық етуде», – деді Айдос Әбіханов.
Онлайн-кездесудің қорытындысын шығарған ХЕҰ-ның Қазақстандағы Ұлттық үйлестірушісі Талғат Өміржанов зерттеуді одан әрі толықтыру үшін жұмыс берушілер, кәсіподақтардың және ЕХӘҚМ-нің көзқарасын жалпылауды ұсынды.
«Алынған ұсыныстарды егжей-тегжейлі қарастыру керек, өйткені қай салаға назар аудару керектігін нақты және нақты білу қажет», – деді Талғат Өміржанов.
Сондай-ақ ол халықаралық еңбек стандарттарын ұстану тұрғысынан Әлеуметтік кодекс жобасына түсініктеме дайындауға сараптамалық қолдау көрсетуге дайын екенін білдірді.
Қазақстан Республикасы Кәсіподақтар федерациясының медиа орталығы